Τιτικάκα- Περού: Η λίμνη,... του φωτός

Με 170 χλμ. μήκος και 60 χλμ. πλάτος, η Τιτικάκα έχει πολλές μοναδικές αρετές: το εκτυφλωτικό φως που λούζει τα βαθιά νερά της, τον απέραντο ορίζοντα, τα χωριά και τα νησιά της, όπου αγωνίζεται να επιβιώσει ο περουβιανός πολιτισμός...
Στα 3.820 μέτρα πάνω από την
επιφάνεια της θάλασσας, εκεί όπου οι μυστηριώδεις Ανδεις συναντούν το τεράστιο αλτιπλάνο του Περού, η Τιτικάκα είχε για χρόνια τη φήμη της πιο υψηλής πλεύσιμης λίμνης στον κόσμο - αυτό οφείλεται μόνο στο ότι άλλες, πιο ψηλά τοποθετημένες, λίμνες είναι
Ψάχνεις για δουλειά...;
άγνωστες στο ευρύ κοινό. Ανήκοντας κυρίως στο Περού (το νοτιοανατολικό τμήμα ανήκει στη Βολιβία), θεωρείται το λίκνο του περουβιανού πολιτισμού. Τεράστιες πυραμίδες μαρτυρούν την κατοίκηση της περιοχής από το 200 π.Χ., ενώ, μεταγενέστερα, ο πολιτισμός των Τιαχουανάκο και οι πολεμικές φυλές των Κόγια και των Αϊμάρα έρχονται για να παραμεριστούν από τους πανίσχυρους Ινκα.
Η μεγαλύτερη αυτοκρατορία της Αμερικής έμελλε να δημιουργηθεί στο Περού, σε ένα κομμάτι γης που στέκει ανάμεσα στους τροπικούς, μια χώρα που σφραγίζουν οι «σκοτεινές» Ανδεις, τα πανύψηλα οροπέδια, τα ενεργά ηφαίστεια και, φυσικά, η λίμνη Τιτικάκα. Ο θρύλος θέλει μέσα από τα σκούρα παγωμένα νερά της να εμφανίστηκε ο γιος του Ηλιου, ο Mάνκο Καπάκ, ο ιδρυτής της περίφημης πρωτεύουσας των Ινκα, Κούσκο. Αιώνες μετά, η λίμνη με τα γύρω αποικιακά χωριά της, όπως το Πούνο, αποτελεί κέντρο της αγροτικής ζωής του Περού.
TITIKAKA ΓIA OΛOYΣ
Ελάχιστες είναι οι βλάβες που προκαλεί ο τουρισμός εδώ, κι έτσι τίποτα δεν ταράζει τη γαλήνια ατμόσφαιρα των οικισμών. Τα ινδιάνικα πρόσωπα, κατακαμένα από τον ανελέητο ήλιο σε τέτοιο υψόμετρο, είναι χαμογελαστά. Οι δρόμοι πλημμυρίζουν από τις «πολύπλοκες» φορεσιές των γυναικών με τα στραβά καπελάκια. Οι υπαίθριες αγορές γεμίζουν από χειροποίητα μάλλινα από αλπακά, ενώ οι διαπραγματεύσεις γίνονται στα αϊμάρα και στα κέτσουα. Η χαρακτηριστική μουσική με τους αυλούς του Πάνα οδηγεί ακόμα τα μεγάλα φεστιβάλ που διοργανώνονται σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Τότε είναι που το κάτασπρο φως του οροπεδίου «χάνει» την ισχύ του από τις ξέφρενες παρελάσεις των χορευτών, που ζαλίζουν το μάτι με την πολυχρωμία τους.
Οι περισσότεροι επισκέπτες φτάνουν στην περιοχή ξεκινώντας από το Κούσκο. Αν και το να πετάξεις μέχρι το αεροδρόμιο της Χουλιάκα είναι το ευκολότερο, όσοι ενδιαφέρονται να έχουν μία ακόμα πρωτόγνωρη εμπειρία θα προτιμήσουν να πάρουν το λεωφορείο. Και αυτό γιατί, όπως είναι λογικό, οι ώρες ταξιδιού θα μας ανταμείψουν με μοναδικές εικόνες από τις Ανδεις και τις ακτές της λίμνης. Τα σύννεφα μοιάζουν με μπαμπάκι στις κορυφές, εκεί όπου χάνονται καταπράσινες πλαγιές. Το θέαμα στον φιδωτό δρόμο, που κόβει την πυκνή βλάστηση, προκαλεί δέος. Η μεγαλύτερη, μετά τα Ιμαλάια, οροσειρά στον κόσμο έρχεται να συναντήσει την απεραντοσύνη της Τιτικάκα.
AΦIΞH ΣTO ΠOYNO
Είτε πετώντας είτε κάνοντας χερσαία διαδρομή, προορισμός μας θα είναι η πρωτεύουσα του τμήματος όπου ανήκει η Τιτικάκα, το Πούνο. Το μικρό λιμάνι γίνεται αφετηρία για εκδρομές στα γύρω χωριά αλλά και στα νησάκια της λίμνης. Χτισμένο το 1668, όταν λειτουργούσε εδώ ορυχείο ασημιού, το Πούνο διαθέτει αποικιακά κτίρια και καθεδρικό ναό, που έχουν απομείνει από την ισπανική κατοχή. Τα 3.820 μέτρα στα οποία στέκει θα μας δυσκολέψουν. Το ψύχος σε αυτό το υψόμετρο είναι τρομερό, ειδικά το χειμώνα (δικό μας καλοκαίρι), ενώ τους βροχερούς μήνες οι κατολισθήσεις και οι πλημμύρες είναι μέσα στο πρόγραμμα. Επισκεπτόμαστε την εκκλησία του 1757 στην Πλάζα ντε Αρμας και το Μουσείο Κάρλος Ντρέγιερ για μια ματιά στην αποικιακή τέχνη αλλά και για να δούμε σε μικρή κλίμακα μια «τσούλπα».
Πρόκειται για τον πύργο ταφής, ύψους μέχρι και δώδεκα μέτρων, όπου η αρχαία φυλή Κόγιας έθαβε ολόκληρες οικογένειες μαζί με τα υπάρχοντά τους και φαγητό για το ταξίδι τους στον «άλλο κόσμο». Εχοντας ένα μόνο μικρό άνοιγμα προς την ανατολή, τέτοιοι πύργοι συναντώνται στους λόφους του Πούνο και κυρίως στην πόλη Σιλουστάνι.
Στην περιήγησή μας θα συμπεριλάβουμε το μικρό Ναυτικό Μουσείο, όπου θα «ταξιδέψουμε» με καλαμένιες βάρκες και τα ατμόπλοια του 19ου αιώνα, ενώ σύντομα θα καταλήξουμε για καφέ και γλυκό στο ιστορικό κτίριο Κάζα ντελ Κορεγκιδόρ, το παλιό σπίτι του Ισπανού κυβερνήτη, δικαστή και φοροεισπράκτορα. Η βόλτα θα μας οδηγήσει σε ανοιχτές αγορές, όπου Ινδιάνες πουλάνε μάλλινα και κεραμικά και μόλις δέκα λεπτά από την κεντρική αγορά, στο λόφο με το τεράστιο άγαλμα του πρώτου Ινκα, του Μάνκο Καπάκ, μπροστά σε μια πανοραμική θέα επάνω από την πόλη. Ο θρυλικός Ινκα γιορτάζεται πανηγυρικά στη διάρκεια της εβδομάδας Πούνο (η πρώτη εβδομάδα του Νοεμβρίου). Πρόκειται για μία από τις σχεδόν 300 (!) παραδοσιακές γιορτές ετησίως, που ζωντανεύουν την περιοχή. Εξωφρενικά διακοσμημένα κοστούμια κάνουν τις παρελάσεις μια θάλασσα από χρώμα. Τύμπανα, φλάουτα, αυλοί του Πάνα, που μπορεί να έχουν το ύψος ενός ανθρώπου, και η φλογέρα «πιρούρου» φτιαγμένη από το κόκαλο της φτερούγας του τεράστιου κόνδορα των Ανδεων συνοδεύουν τη φιέστα. Πολλοί είναι οι τυχεροί που θα πέσουν σε γιορτινή μέρα, για να ζήσουν μια εμπειρία που δεν θα ξεχάσουν πότε. Οπως αξέχαστη θα μας μείνει η διαδρομή μας στα κρύα και συχνά ταραγμένα νερά της λίμνης. Λίγα χιλιόμετρα από το λιμάνι, μάς περιμένουν τα περίφημα πλωτά νησιά Ούρος. Εύκολα θα βρούμε κάποιον πρόθυμο να μας κάνει ξενάγηση στον τόπο όπου κάποτε κατέφυγε η φυλή των Αϊμάρα για να απομονωθεί από τους επιθετικούς Κόγια και Ινκα. Σήμερα οι εκατοντάδες κάτοικοι αυτών των ιδιότυπων νησιών μιλούν τη διάλεκτο αϊμάρα και ζουν από τον τουρισμό και το ψάρεμα, προσπαθώντας να κρατήσουν τις παραδόσεις τους μακριά από τις ξενόφερτες συνήθειες.
EPΩTAΣ ΣTIΣ KAΛAMIEΣ
Νοικιάζοντας μια βάρκα από την προκυμαία, θα ξεκινήσουμε κάτω από τον δυνατό ήλιο, που συχνά χάνεται στα σύννεφα. Τα παχιά φύκια που καλύπτουν το λιμάνι αναδεύονται και ο τσουχτερός αέρας του αλτιπλάνου μάς συνοδεύει μέχρι να φανούν τα πρώτα «νησιά». Πρόκειται για νησίδες φτιαγμένες από στρώσεις καλαμιών που λέγονται «τοτόρα». Ο οδηγός μάς ενημερώνει για τα νέα ζευγάρια που, όταν παντρευτούν, ρίχνουν σε βάθος ένα μέτρο καλάμια δημιουργώντας μια πλωτή πλατφόρμα, πάνω στην οποία θα στήσουν την καλύβα για το σπιτικό τους. Με τον καιρό προσθέτουν κι άλλα καλάμια, αφού τα κάτω συνεχώς σαπίζουν. Οσο μεγαλώνει η οικογένεια, τόσο μεγαλώνει και το νησί. Τα πιο παλιά φιλοξενούν 4 - 5 οικογένειες, κάποιο σχολείο, ένα υποτυπώδες μουσείο.
Κι έτσι, απομονωμένοι από τον έξω κόσμο, οι κάτοικοι των Ούρος ζουν στο έλεος του νερού και των ανέμων, που συχνά κόβουν τα σχοινιά που δένουν το νησί με το βυθό και το παρασύρουν μίλια μακριά! Από απόσταση θυμίζουν σχεδία ναυαγού. Γύρω τους πλέουν βάρκες φτιαγμένες από τα ίδια καλάμια, σαν πιρόγες, που η μύτη τους αποτελείται από ένα κεφάλι δράκου με ανοιχτό το στόμα. Με ένα φιλοδώρημα κάνουμε μια μικρή βαρκάδα, ενώ πάνω στο νησί χαμογελαστές Ινδιάνες μάς καλωσορίζουν ξαπλωμένες μπροστά σε κεντήματα και μινιατούρες από τοτόρα, που κατασκευάζουν για να μπορέσει να συντηρηθεί η οικογένεια. Εισόδημα έρχεται και από το «εισιτήριο» που πληρώνουν οι επισκέπτες για να μπουν στην πρωτόγονη πλατφόρμα «παρατήρησης» και σε μια παράγκα με καμιά δεκαριά βαλσαμωμένα πουλιά από τη λίμνη, που παίζει το ρόλο μουσείου.
Αν η γνωριμία με τα Ούρος διαρκεί κάποιες ώρες, η επίσκεψη στο αληθινό μικροσκοπικό νησί Τακίλε θέλει δύο μέρες, αφού απέχει 35 χιλιόμετρα ανατολικά του Πούνο. Δύο χιλιάδες Κέτσουα ζουν όπως οι πρόγονοί τους, ντυμένοι παραδοσιακά, σε ένα απομονωμένο ειδυλλιακό περιβάλλον χωρίς αυτοκίνητα. Το κοκκινωπό έδαφος έρχεται σε αντίθεση με το βαθυγάλανο της λίμνης, ενώ στον ορίζοντα δεσπόζουν τα χιονισμένα βουνά της Βολιβίας. Θα περπατήσουμε τα εφτά χιλιόμετρα του νησιού, δίπλα στις ταράτσες και στα ερείπια των Ινκα. Θα ξεχάσουμε τις ανέσεις, μένοντας με κάποια από τις οικογένειες που φιλοξενούν ξένους, και μοιραζόμαστε μαζί τους τη Φιέστα ντε Σαν Ντιέγκο. Χοροί, μουσική και προσφορές στη μητέρα γη -«Πάτσα Μάμα»- είναι κομμάτι των εορτασμών αλλά και ανεξίτηλο κομμάτι των δικών μας πλούσιων αναμνήσεων από την υδάτινη πατρίδα των Ινκα, την ευλογημένη λίμνη Τιτικάκα.
ΚΕΙΜΕΝΟ: ΘΑΛΕΙΑ ΑΡΓΕΙΤΗ, ΦΩΤΠΓΡΑΦΙΕΣ: ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΩΣΤΑΡΑΣ
kathimerini