10 αμφιλεγόμενα στοιχεία,... για την ύπαρξη εξωγήινων

Είμαστε μόνοι μας στο σύμπαν; Ή μήπως κάπου εκεί έξω, μερικές εκατοντάδες χιλιάδες έτη φωτός πιο μακριά, υπάρχουν νοήμονα όντα που έχουν ακριβώς την ίδια απορία; Σύμφωνα με τους υπολογισμούς που είχαν ως αποτέλεσμα να προκύψει η γνωστή εξίσωση Drake, είναι πιθανό να βρίσκονται δεκάδες χιλιάδες κατοικήσιμοι πλανήτες στο
γαλαξία μας και μάλιστα να έχουν αναπτυχθεί όντα με νοημοσύνη που θα μπορούσαν να έρθουν σε επικοινωνία μαζί μας. Ίσως κάποια στιγμή να δούμε τα διαστημόπλοιά τους να μας πλησιάζουν και να τα κοιτάμε με τον ίδιο θαυμασμό που κοίταζαν οι κάτοικοι της Κεντρικής Αμερικής πεντακόσια χρόνια πριν, τα ευρωπαϊκά πλοία να καταφθάνουν.

• 1976: Η προσεδάφιση του Viking στον Άρη ανιχνεύει χημικά ίχνη που είναι ενδεικτικά για την ύπαρξη ζωής

Η εξέταση δειγμάτων εδάφους από τον Άρη που έγιναν από την αποστολή του Viking της NASA υπαινίσσεται χημικές ενδείξεις για την ύπαρξη ζωής. Σε ένα πείραμα αναμείχθηκε έδαφος με θρεπτικά υλικά που είχαν σημανθεί με ραδιενεργό άνθρακα και στη συνέχεια ελέγχθηκε για το εάν θα παραγόταν ραδιενεργό αέριο μεθανίου.
Η εξέταση είχε θετικό αποτέλεσμα. Η παραγωγή ραδιενεργού μεθανίου υποδηλώνει ότι κάτι στο έδαφος μεταβόλισε τα θρεπτικά υλικά και παρήγαγε ραδιενεργό αέριο. Ωστόσο, άλλα σχετικά πειράματα απέτυχαν να βρουν κάποια ένδειξη ζωής, έτσι η NASA δήλωσε ότι τα αποτελέσματα ήταν λανθασμένα θετικά.
Παρολαυτά, ένας από τους αρχικούς επιστήμονες, και άλλοι που από τότε έχουν αναλύσει ξανά τα δεδομένα, επιμένουν ακόμα για τα ευρήματα. Επιχειρηματολογούν για το ότι στα άλλα πειράματα δεν χρησιμοποιήθηκε κατάλληλος εξοπλισμός ώστε να ανιχνευτούν στοιχεία οργανικών μορίων, κάτι που είναι ενδεικτικό για την ύπαρξη ζωής.

• 1977: Το ανεξήγητο εξωγήινο σήμα που ονομάστηκε Wow και ανιχνεύτηκε από το ραδιοτηλεσκόπιο του Πανεπιστημίου του Οχάιο

Τον Αύγουστο του 1977 ένα ραδιοτηλεσκόπιο του Πανεπιστημίου του Οχάιο ανίχνευσε έναν ασυνήθιστο παλμό ακτινοβολίας από κάποια περιοχή κάπου κοντά στον αστερισμό του Τοξότη. Το σήμα που είχε χρονική διάρκεια 37 δευτερόλεπτα ήταν τόσο εντυπωσιακό ώστε ο αστρονόμος που παρακολουθούσε τα δεδομένα σημείωσε τη λέξη Wow! στην εκτύπωση του τηλεσκοπίου.
Το σήμα ήταν μέσα στη δέσμη ραδιοσυχνοτήτων που οι μεταδόσεις είναι παγκόσμια αποκλεισμένες στη Γη. Ακόμα περισσότερο, οι φυσικές πηγές ακτινοβολίας από το διάστημα συνήθως καλύπτουν μια πιο ευρεία έκταση συχνοτήτων.
Καθώς το κοντινότερο άστρο σ’ αυτήν την κατεύθυνση βρίσκεται σε απόσταση 220 εκατομμυρίων ετών φωτός, θα πρέπει να δημιουργήθηκε είτε από κάποιο μεγάλο αστρονομικό γεγονός, είτε από κάποια εξωγήινη νοημοσύνη με τη χρήση πολύ ισχυρού πομπού μετάδοσης. Το σήμα παραμένει ανεξήγητο.

• 1996: Ανακαλύφθηκαν αρειανά απολιθώματα στον μετεωρίτη ALH84001 από την Ανταρκτική

Επιστήμονες της NASA προκάλεσαν αμφισβήτηση όταν το 1996 ανακοίνωσαν ότι βρήκαν κάτι που έμοιαζε με απολιθωμένα μικρόβια σε μια μάζα βράχου από τον Άρη που είχε το σχήμα πατάτας. Ο μετεωρίτης πιθανότατα ξεκόλλησε από την επιφάνεια του Άρη κατά τη διάρκεια μιας σύγκρουσης και περιπλανιόταν στο Ηλιακό Σύστημα για περίπου 15 εκατομμύρια χρόνια, πριν πέσει στην Ανταρκτική, όπου και ανακαλύφθηκε το 1984.
Προσεκτική ανάλυση αποκάλυψε ότι ο βράχος περιείχε οργανικά μόρια και λεπτά θραύσματα από το μέταλλο μαγνητίτη, που κάποιες φορές συναντάται σε γήινα βακτήρια. Κάτω από εξέταση με ηλεκτρονικό μικροσκόπιο, οι ερευνητές της NASA ισχυρίστηκαν επίσης ότι εντόπισαν σημάδια από νανοβακτήρια.
Όμως από τότε, πολλά από τα στοιχεία αμφισβητήθηκαν. Κάποιοι άλλοι ειδικοί πρότειναν ότι τα σωματίδια του μαγνητίτη δεν ήταν τελικά τόσο όμοια με εκείνα που βρίσκονται σε βακτήρια και πως η πηγή των οργανικών μορίων ήταν η επαφή με τη Γη. Μια έρευνα που έγινε το 2003 έδειξε επίσης πως κρύσταλλα που μοιάζουν με νανοβακτήρια θα μπορούσαν να αναπτυχθούν σε εργαστήριο μέσω χημικών διεργασιών.

• 2001: Αυστηρότεροι υπολογισμοί που συνδέονται με την εξίσωση Drake του 1960 υποδηλώνουν ότι ο γαλαξίας μας ίσως περιλαμβάνει εκατοντάδες χιλιάδες πλανήτες που φιλοξενούν ζωή

Το 1961 ο αμερικανός αστρονόμος Frank Drake ανέπτυξε μια εξίσωση για να εκτιμήσει τον αριθμό των πλανητών στο γαλαξία που μπορούν να φιλοξενήσουν ευφυή ζωή και που θα μπορούσαν να επικοινωνήσουν μαζί μας.
Η εξίσωση Drake πολλαπλασιάζει επτά παράγοντες που περιλαμβάνουν: το ρυθμό σχηματισμού άστρων όπως ο δικός μας Ήλιος, το κλάσμα πλανητών που μοιάζουν με τη Γη και το κλάσμα αυτών στους οποίους αναπτύσσεται η ζωή. Πολλοί από τους υπολογισμούς αυτούς είναι ανοιχτοί για διαφωνία, αλλά ο ίδιος ο Drake εκτιμά ότι ο τελικός αριθμός των πολιτισμών του γαλαξία που έχουν τη δυνατότητα επικοινωνίας είναι περίπου 10,000.
Το 2001, μια ακριβέστερη εκτίμηση για τον αριθμό των πλανητών στο γαλαξία που μπορούν να φιλοξενήσουν ζωή, στην οποία χρησιμοποιήθηκαν νέα δεδομένα και θεωρίες, συμπέρανε ότι ο αριθμός αυτός είναι της τάξης των εκατοντάδων χιλιάδων. Για πρώτη φορά, οι ερευνητές εκτίμησαν πόσοι πλανήτες μπορεί να βρίσκονται στις βιώσιμες ζώνες (habitable zones) γύρω από άστρα, όπου το νερό είναι σε υγρή μορφή και είναι πιθανή η φωτοσύνθεση. Τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι ένας κατοικημένος πλανήτης που θα έχει παρόμοια μορφή με τη Γη θα μπορούσε να βρίσκεται ακόμα και μερικές εκατοντάδες έτη φωτός μακριά από εμάς.
2001: Η κόκκινη απόχρωση του δορυφόρου Ευρώπη στον Δία προτείνεται ότι προέρχεται από παγωμένα τμήματα βακτηρίων, κάτι που επίσης βοηθάει στο να εξηγηθεί το μυστηριώδες υπέρυθρο σήμα που εκπέμπει
Εξωγήινα μικρόβια ίσως να είναι η αιτία της κόκκινης απόχρωσης της Ευρώπης, πρότειναν ερευνητές της NASA το 2001. Παρόλο που η επιφάνεια είναι κατά κύριο λόγο παγωμένη, τα δεδομένα δείχνουν ότι αντανακλά υπέρυθρη ακτινοβολία με αλλόκοτο τρόπο. Αυτό υποδεικνύει ότι κάτι, ίσως άλατα μαγνησίου, βρίσκονται πίσω από τη μυστηριώδη αυτή ακτινοβολία. Αλλά κανείς μέχρι στιγμής δεν έχει καταφέρει να βρει τον σωστό συνδυασμό συστατικών για να εξηγήσει τα δεδομένα.
Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι το υπέρυθρο φάσμα κάποιων γήινων βακτηρίων, αυτών που αναπτύσσονται σε ακραίες συνθήκες, ταιριάζει στα δεδομένα τουλάχιστον τόσο καλά όσο τα άλατα του μαγνησίου. Επίσης, κάποια έχουν κόκκινο και καφέ χρώμα, εξηγώντας ίσως έτσι την κοκκινωπή χροιά του δορυφόρου. Αν και ίσως είναι δύσκολο για τα βακτήρια να επιβιώσουν στην λεπτή ατμόσφαιρα και στην επιφανειακή θερμοκρασία των μείον 170 βαθμών Κελσίου της Ευρώπης, ίσως να μπορούν να επιβιώσουν στο θερμότερο υγρό εσωτερικό της. Η γεωλογική δραστηριότητα θα μπορούσε να τα εκτοξεύει περιοδικά στο εξωτερικό μέρος και να παγώνουν καθώς φτάνουν στην επιφάνεια.

• 2002: Ρώσοι επιστήμονες ισχυρίζονται ότι πιθανόν να έχει αναπτυχθεί στον Άρη ένα μυστηριώδες είδος μικροβίων που είναι ανθεκτικό στην ακτινοβολία

Το 2002, Ρώσοι αστροβιολόγοι ισχυρίστηκαν ότι έχουν αναπτυχθεί στον Άρη υπέρ-ανθεκτικά μικρόβια Deinococcus radiourans. Τα μικρόβια αυτά μπορούν να αντέξουν και να επιβιώσουν με δόσεις ακτινοβολίας που είναι αρκετές χιλιάδες φορές μεγαλύτερες από αυτές που θα μπορούσαν να σκοτώσουν έναν άνθρωπο.
Οι Ρώσοι ακτινοβόλησαν έναν πληθυσμό τέτοιων βακτηρίων με αρκετή ακτινοβολία που θα μπορούσε να σκοτώσει το 99,9% από αυτά, αλλά επέτρεψαν σε όσα επέζησαν να αναπτυχθούν ξανά πριν επαναλάβουν τη διαδικασία. Μετά από 44 φορές χρειαζόταν πενήντα φορές μεγαλύτερη δόση από την αρχική δόση της ακτινοβολίας. Υπολόγισαν πως θα χρειαζόταν πολλές χιλιάδες τέτοιων κύκλων για να καταστήσουν το κοινό μικρόβιο E.coli τόσο ανθεκτικό όσο τα Deinococcus. Και στη Γη παίρνει μεταξύ ενός και εκατό εκατομμυρίων ετών για να αντιμετωπιστεί κάθε δόση ακτινοβολίας. Έτσι, απλά δεν έχει υπάρξει αρκετός χρόνος στην γήινη ιστορία των 3,8 δισεκατομμυρίων ετών για να αναπτυχθεί μια τέτοιου είδους αντίσταση, όπως ισχυρίζονται οι επιστήμονες.
Αντίθετα, η επιφάνεια του Άρη που είναι απροστάτευτη λόγω απουσίας μιας πυκνής ατμόσφαιρας, βομβαρδίζεται από τόση πολύ ακτινοβολία που τα μικρόβια θα έπαιρναν την ίδια δόση σε μερικές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. Οι ερευνητές επιχειρηματολογούν ότι οι πρόγονοι των Deinococcus αποκολλήθηκαν από τον Άρη μέσω ενός αστεροειδούς και έπεσαν στη Γη ως μετεωρίτες. Κάποιοι άλλοι ειδικοί, παραμένουν σκεπτικοί.

• 2002: Χημικές νύξεις ζωής έχουν βρεθεί σε παλιά δεδομένα από αποστολές και προσεδαφίσεις στην Αφροδίτη. Θα μπορούσαν να υπάρχουν μικρόβια στα νέφη της Αφροδίτης;

Η ύπαρξη ζωής στα νέφη της Αφροδίτης ίσως είναι ο καλύτερος τρόπος για να εξηγηθούν κάποιες περίεργες ανωμαλίες στην σύνθεση της ατμόσφαιράς της, όπως ισχυρίστηκαν αστροβιολόγοι του Πανεπιστημίου του Τέξας, το 2002. Επανεξέτασαν δεδομένα από τις διαστημικές αποστολές Pioneer και Magellan της NASA καθώς και από τις ρώσικες αποστολές Venera που προσεδαφίστηκαν στην Αφροδίτη τη δεκαετία του 1970.
Η ηλιακή ακτινοβολία και οι αστραπές θα πρέπει να δημιουργούν μάζες από μονοξείδιο του άνθρακα στην Αφροδίτη, ωστόσο είναι σπάνιο, σαν να υπάρχει κάτι που το εξαφανίζει. Υπάρχουν επίσης, υδρόθειο και διοξείδιο του θείου. Οι δύο αυτές ενώσεις αντιδρούν μεταξύ τους πολύ εύκολα και συνήθως δεν συνυπάρχουν, εκτός εάν παράγονται συνεχώς από κάποια διεργασία. Ακόμα πιο μυστηριώδης είναι η παρουσία σουλφιδίου του καρβονυλίου. Αυτή η χημική ουσία παράγεται μόνο από μικρόβια ή καταλύτες στη Γη και από καμιά άλλη γνωστή ανόργανη διαδικασία.
Η λύση που προτείνουν οι ερευνητές γι’ αυτό το αίνιγμα είναι η ύπαρξη μικροβίων που ζουν στην ατμόσφαιρα της Αφροδίτης. Η καυτή, όξινη επιφάνεια της Αφροδίτης μπορεί να είναι απαγορευτική για τη ζωή, αλλά οι συνθήκες σε ύψος 50 χιλιομέτρων στην ατμόσφαιρα της Αφροδίτης είναι πιο φιλόξενες και υγρές, με θερμοκρασία 70 βαθμών Κελσίου και πίεση παρόμοια με αυτή της Γης.

• 2003: Ίχνη θείου στον δορυφόρο Ευρώπη του Δία μπορεί να είναι τα παραγόμενα απόβλητα αποικιών από βακτήρια που ζουν στο υπέδαφος

Το 2003, Ιταλοί επιστήμονες υπέθεσαν ότι τα ίχνη θείου στην Ευρώπη μπορεί να αποτελούν ένδειξη εξωγήινης ζωής. Τα στοιχεία αυτά ανιχνεύτηκαν αρχικά από τη διαστημική αποστολή Galileo, μαζί με ενδείξεις για έναν ηφαιστειακά θερμαινόμενο ωκεανό που βρίσκεται κάτω από την παγωμένη επιφάνεια της Ευρώπης.
Οι χημικές υπογραφές του θείου μοιάζουν με απόβλητα που παράγουν τα βακτήρια τα οποία είναι παγιδευμένα στον επιφανειακό πάγο σε λίμνες στην Ανταρκτική της Γης. Τα βακτήρια επιζούν στο νερό που βρίσκεται από κάτω και παρόμοια βακτήρια μπορεί επίσης να ευδοκιμούν κάτω από την επιφάνεια της Ευρώπης, όπως προτείνουν οι επιστήμονες. Άλλοι ειδικοί απέρριψαν την ιδέα, προτείνοντας πως το θείο με κάποιον τρόπο προέρχεται από τον γειτονικό δορυφόρο Ιώ, όπου βρίσκεται σε αφθονία.

• 2004: Το μεθάνιο στην ατμόσφαιρα του Άρη υπονοεί μεταβολισμό μικροβίων

Το 2004 τέσσερις ομάδες, χρησιμοποιώντας τηλεσκόπια στη Γη και την αποστολή σε τροχιά γύρω από τον Άρη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA), ανεξάρτητα η μία από την άλλη βρήκαν ενδείξεις για την ύπαρξη μεθανίου στην ατμόσφαιρα του πλανήτη. Σχεδόν όλο το μεθάνιο στη δική μας ατμόσφαιρα παράγεται από βακτήρια και άλλου είδους ζωή.
Το μεθάνιο θα μπορούσε επίσης να παράγεται από δράση ηφαιστείων, από την τήξη παγωμένων αποθεμάτων στο υπέδαφος, ή να εισέρχεται από συγκρούσεις με κομήτες. Ωστόσο, η πηγή θα πρέπει να είναι πρόσφατη, καθώς το αέριο καταστρέφεται πολύ γρήγορα στον Άρη ή διαφεύγει στο διάστημα.
Τον Ιανουάριο του 2005, ένας επιστήμονας της ESA ανακοίνωσε ότι βρήκε επίσης ενδείξεις για φορμαλδεΰδη, που παράγεται από την οξείδωση του μεθανίου. Εάν αυτό αποδειχθεί, θα ενισχύσει την υπόθεση για τα μικρόβια, καθώς θα χρειαζόταν μια τεράστια ποσότητα δυόμιση εκατομμυρίων τόνων μεθανίου κάθε χρόνο για να δημιουργηθεί η ποσότητα της φορμαλδεΰδης που προτάθηκε ότι υπάρχει.
Υπάρχει τρόπος να επιβεβαιωθεί η παρουσία του αερίου, θα πρέπει όμως να μεταφερθεί ο κατάλληλος εξοπλισμός στον Άρη.

• 2004: Ένα μυστηριώδες ραδιοσήμα έχει ληφθεί από το πρόγραμμα SETI σε τρεις περιστάσεις, από την ίδια περιοχή του διαστήματος

Τον Φλεβάρη του 2003, αστρονόμοι που εργάζονται στο πρόγραμμα αναζήτησης εξωγήινης νοημοσύνης (SETI) χρησιμοποίησαν ένα τεράστιο τηλεσκόπιο στο Πουέρτο Ρίκο για να επανεξετάσουν 200 τμήματα του ουρανού που στο παρελθόν είχαν παρουσιάσει ανεξήγητα σήματα. Όλα αυτά τα σήματα είχαν εξαφανιστεί, εκτός από ένα που έγινε δυνατότερο.
Το σήμα αυτό, που ευρέως θεωρήθηκε ως η καλύτερη υποψηφιότητα για την περίπτωση εξωγήινης επαφής, προέρχεται από ένα σημείο που βρίσκεται μεταξύ των αστερισμών των Ιχθύων και του Κριού, όπου δεν υπάρχουν φανερά αστέρες ή πλανήτες. Κατά περίεργο τρόπο, το σήμα είναι σε μια συχνότητα που το υδρογόνο, το πιο κοινό στοιχείο, απορροφά και εκπέμπει ενέργεια. Κάποιοι αστρονόμοι πιστεύουν πως αυτή είναι μια πολύ πιθανή συχνότητα, την οποία θα προτιμούσαν να χρησιμοποιήσουν εξωγήινοι που θα ήθελαν να γίνει αντιληπτό το σήμα τους.
Ωστόσο, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα επίσης, το σήμα να προέρχεται από ένα άγνωστο μέχρι τώρα, φυσικό φαινόμενο. Για παράδειγμα, ένα ανεξήγητο παλμικό ραδιοσήμα θεωρήθηκε ότι ήταν τεχνητό το 1967, προέκυψε όμως να είναι η πρώτη θέαση ενός pulsar.
Μετάφραση – Απόδοση – Σχολιασμός: Αμαλία Τσακίρη, για το ESOTERICA.gr

www.otherside.gr