Η πίεση δεν σκοτώνει μόνο,... την καρδιά

Η αρτηριακή υπέρταση αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρδιαγγειακής νόσου, καθώς και μία από τις κυριότερες αιτίες νοσηρότητας και θνησιμότητας από καρδιαγγειακά αίτια (στεφανιαία νόσο, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια κ.ά.) στις ανεπτυγμένες χώρες.
Η συχνότητα εμφάνισης της αρτηριακής υπέρτασης αυξάνει με την ηλικία. Περίπου το 65% του πληθυσμού ηλικίας 65-75 ετών είναι υπερτασικοί. Οι άνδρες αντιμετωπίζουν
μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης αρτηριακής υπέρτασης συγκριτικά με τον γυναικείο πληθυσμό μέχρι την ηλικία των 50 ετών (περίπου 33% έναντι 27%), ενώ μετά τα 50 οι υπερτασικές γυναίκες εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα.
Σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες και αναλύσεις προγενέστερων μελετών (μετααναλύσεις) που διεξήχθησαν στο πρόσφατο παρελθόν, μέχρι το έτος 2000 είχαν αναπτύξει αρτηριακή υπέρταση 972 εκατομμύρια ενήλικες σε όλο τον κόσμο ή το 26,6% των ανδρών κάθε ηλικίας και το 26,1% των γυναικών. Μέχρι το 2025 εκτιμάται ότι θα παρατηρηθεί αύξηση του υπερτασικού πληθυσμού κατά 60%, η οποία σε απόλυτο αριθμό αντιστοιχεί σε 1,5 δισεκατομμύριο άτομα!
Υπερτασικός 1 στους 3

Στον ελλαδικό χώρο, σύμφωνα με την μελέτη «Αττική» που διεξήχθη από την Α' Καρδιολογική Κλινική του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου Αθηνών την πενταετία 2001-2006, περίπου 8 άνδρες στους 100 στις ηλικίες 32 έως 58 ετών (μ.ο. 44 έτη) και 10 στις 100 γυναίκες ηλικίας 31 έως 59 ετών (μ.ο. 45 έτη) πάσχουν από αρτηριακή υπέρταση.
Σε όλες τις ηλικίες, η μελέτη «Αττική» έδειξε ότι το 38% των ανδρών και το 24% των γυναικών εμφανίζουν αυξημένες τιμές αρτηριακής πίεσης (πάνω από 140/90 mmHg) και μπορούν να χαρακτηρισθούν ως υπερτασικοί. Επιπλέον, η συχνότητα της υπέρτασης αυξάνεται με την ηλικία, φθάνοντας το 45% στους άνδρες και το 57% στις γυναίκες στις ηλικίες άνω των 75 ετών.
Η διάγνωση της αρτηριακής υπέρτασης στους ενηλίκους τίθεται όταν συμβαίνει ένα από τα παρακάτω:
1. Ο μέσος όρος δύο ή περισσότερων μετρήσεων της διαστολικής πίεσης σε δύο τουλάχιστον επισκέψεις σε ιατρείο ανευρίσκεται πάνω από 90 mmHg. Διαστολική πίεση είναι ο μικρός αριθμός στη μέτρηση της πίεσης.
2. Ο μέσος όρος πολλαπλών μετρήσεων της συστολικής πίεσης σε δύο ή περισσότερες επισκέψεις στο ιατρείο είναι σταθερά πάνω από 140 mmHg. Συστολική πίεση είναι ο μεγάλος αριθμός στη μέτρηση της πίεσης.
Σύμφωνα με τις Εθνικές Αμερικανικές Οδηγίες για την Υπέρταση, τιμές συστολικής πίεσης μεταξύ 130-139 mmHg ή/και διαστολικής πίεσης μεταξύ 80-89 mmHg χαρακτηρίζονται ως οριακή αρτηριακή πίεση και προϋπέρταση, διότι σχετίζονται με μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης υπέρτασης και μεγαλύτερο καρδιαγγειακό κίνδυνο απ’ ό,τι οι χαμηλότερες τιμές της αρτηριακής πίεσης.
Για την πιο έγκαιρη διάγνωση και καλύτερη θεραπευτική αντιμετώπιση των υπερτασικών ατόμων, η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Καρδιολογίας έχει ταξινομήσει την αρτηριακή πίεση σε κατηγορίες ανάλογα με τα επίπεδά της.
Μέτρηση της πίεσηςΟι υγιείς ενήλικες, με ελεύθερο ατομικό και οικογενειακό ιστορικό, σκόπιμο είναι να μετράνε την πίεση τους ανά 3μηνο ή/και 6μηνο, συνήθως τις πρωινές ώρες, ανάλογα με τον τύπο της προσωπικότητάς τους και εάν υπεισέρχονται και άλλοι παράγοντες κινδύνου στον τρόπο ζωής τους (όπως το στρες).
Για την μακροχρόνια παρακολούθηση της πίεσης υπερτασικών ατόμων που βρίσκονται υπό αγωγή, 1-2 μετρήσεις την εβδομάδα είναι αρκετές. Πριν από κάθε επίσκεψη στο ιατρείο και όταν αλλάζει ή ξεκινά μία θεραπευτική αγωγή συνιστάται να μετράται η πίεση για διάστημα 7-10 ημερών, το πρωί σε καθιστή θέση και το απόγευμα (χωρίς να έχει προηγηθεί άσκηση, γεύμα, συναισθηματική φόρτιση, λήψη καφέ ή κάπνισμα) και να υπολογίζεται ο μέσος όρος.
Τα όργανα-στόχοιΗ αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα που συνοδεύουν την υπέρταση οφείλονται στις βλάβες που προκαλεί η μακροχρόνια αύξηση της αρτηριακής πίεσης στα αγγεία και σε συγκεκριμένα όργανα που συλλογικά αναφέρονται ως όργανα-στόχοι. Αυτά είναι η καρδιά, τα αιμοφόρα αγγεία, ο εγκέφαλος, οι νεφροί και οι αμφιβληστροειδείς χιτώνες των ματιών.
Η αυξημένη αρτηριακή πίεση προκαλεί στα αγγεία σκλήρυνση του τοιχώματός τους, επιταχύνει την ανάπτυξη και εξέλιξη της αθηρωμάτωσης (της στένωσης δηλαδή των αγγείων) και ευνοεί την δημιουργία ανευρυσμάτων κυρίως της αορτής.
Στην καρδιά αποτελεί μία από τις κυριότερες αιτίες εμφάνισης στεφανιαίας νόσου και ανάπτυξης καρδιακής ανεπάρκειας, λόγω υπερτροφίας του τοιχώματος της και πρόκληση μεγαλοκαρδίας.
Αναφορικά με τις βλάβες που προκαλεί στον εγκέφαλο, η αρτηριακή υπέρταση σχετίζεται με αυξημένη συχνότητα εμφάνισης αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων και μικροανευρυσμάτων.
Τέλος, η υπερτασική νεφροπάθεια και αμφιβληστροειδοπάθεια στα μάτια σχετίζονται κυρίως με τις βλάβες που προκαλεί η υπέρταση στα αγγεία των νεφρών και του αμφιβληστροειδους, με έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας και της όρασης αντίστοιχα.
ΣυνύπαρξηΟ συνολικός κίνδυνος που αντιμετωπίζει ένα άτομο δεν εξαρτάται μόνο από τα επίπεδα της πίεσής του, αλλά και από τη συνύπαρξη άλλων παραγόντων κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών επεισοδίων όπως και την ύπαρξη ήδη εγκατεστημένης καρδιαγγειακής νόσου ή βλαβών στα προαναφερθέντα όργανα-στόχους.
Οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρδιαγγειακών επεισοδίων είναι:
* Η ηλικία. Πάνω από 55 έτη για τους άνδρες και πάνω από 65 έτη για τις γυναίκες
* Το οικογενειακό ιστορικό πρώιμης καρδιαγγειακής νόσου
* Το κάπνισμα
* Τα υψηλά επίπεδα της «κακής» (LDL) χοληστερόλης. Πάνω από 130 mg/dl
* Τα χαμηλά επίπεδα της «καλής» (HDL) χοληστερόλης. Κάτω από 40 mg/dl για τους άνδρες και κάτω από 50 mg/dl για τις γυναίκες
* Τα υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων. Πάνω από 150 mg/dl
* Το υψηλό σάκχαρο νηστείας. Πάνω από 100 mg/dl
* Η παχυσαρκία. Κυρίως η κοιλιακή παχυσαρκία, κατά την οποία η περίμετρος της μέσης είναι πάνω από 88 εκατοστά για τις γυναίκες και πάνω από 102 για τους άνδρες.
ΠρόληψηΟι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις που αφορούν κυρίως την αλλαγή του τρόπου ζωής βοηθούν όχι μόνο στην ελάττωση και ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης αλλά και στον περιορισμό των παραγόντων κινδύνου και την πρόληψη καρδιαγγειακών νοσημάτων.

Η απώλεια βάρους για τους παχύσαρκους, η ένταξη στην καθημερινότητα κάποιας φυσικής δραστηριότητας, η διακοπή του καπνίσματος, η μείωση του στρες, η ελάττωση της πρόσληψης οινοπνεύματος, αλατιού και καφεΐνης στη διατροφή έχει αποδειχθεί από πληθώρα μελετών ότι συμβάλλουν σημαντικά στην πρόληψη της αρτηριακής υπέρτασης και των καρδιαγγειακών επεισοδίων.
Ακόμη, η αποφυγή της μακροχρόνιας λήψης αντισυλληπτικών δισκίων και μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, όπου αυτό είναι εφικτό, επίσης προλαμβάνει την ανάπτυξη ή/και την απορρύθμιση τής υπό αγωγή αρτηριακής υπέρτασης.
Ταξινόμηση της αρτηριακής πίεσης
Άριστη = κάτω από 120 η συστολική ή/και κάτω από 80 η διαστολική
Φυσιολογική = 120-129 η συστολική ή/και 80-84 η διαστολική
Οριακή = 130-139 η συστολική ή/και 85-89 η διαστολική
ΥπέρτασηΣτάδιο 1 = 140-149 η συστολική ή/και 90-99 η διαστολική
Στάδιο 2 = 160-179 η συστολική ή/και 100-109 η διαστολική
Στάδιο 3 = 180 και πάνω η συστολική ή/και 110 και πάνω η διαστολική

Μεμονωμένη συστολική υπέρταση = 140 και πάνω η συστολική και κάτω από 90 η διαστολική

Συστολική είναι η «μεγάλη» πίεση και διαστολική είναι η «μικρή» πίεση

Πόσοι Έλληνες έχουν υπέρταση
38% των ανδρών όλων των ηλικιών
24% των γυναικών όλων των ηλικιών
8% των ανδρών κάτω των 58 ετών
10% των γυναικών κάτω των 58 ετών
45% των ανδρών άνω των 75 ετών
57% των γυναικών άνω των 75 ετών

Ο Χρήστος Πίτσαβος είναι αναπληρωτή Καθηγητής στην Α' Καρδιολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών και η Βασιλική Μεταξά είναι επιστημονική συνεργάτις της Α' Καρδιολογικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών 
tanea