Η πολλή υγιεινή... βλάπτει την υγεία!

Πήρατε σήμερα τις πέντε έως εννέα μερίδες λαχανικών και φρούτων που πρέπει να τρώτε κάθε μέρα; Ασκηθήκατε για μία ώρα; Πόσο κορεσμένο λίπος φάγατε; Συμπληρώσατε οκτώ ώρες ύπνου;
Οι κανόνες της υγιεινής ζωής, με τα «ναι» και τα «όχι» συχνά να αλλάζουν ανάλογα με τις εκάστοτε έρευνες, απασχολούν πολύ τον σύγχρονο άνθρωπο. Πολλοί, όμως, ιδίως όταν είναι γονείς ή πολυάσχολοι επαγγελματίες, δεν μπορούν να βρουν τον χρόνο να ασκηθούν ή να προσέξουν
ιδιαίτερα τη διατροφή τους.

Σε ένα βιβλίο, που κυκλοφόρησε πρόσφατα στις ΗΠΑ, με τον τίτλο «Ζήστε λίγο! Το να σπάσετε τους κανόνες δεν θα χαλάσει την υγεία σας» (εκδόσεις Crown), δύο καθηγήτριες πανεπιστημίου προτείνουν έναν νέο κανόνα: Σταματήστε να ανησυχείτε για την υγεία σας!
Η δρ Σούζαν Λοβ, μία από τις πιο διακεκριμένες γυναικολόγους των ΗΠΑ, καθηγήτρια Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας και η δρ Άλις Ντόμαρ, καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, αναρωτιούνται εάν ο στόχος μας σήμερα είναι να ζήσουμε για πάντα. «Δεν νομίζω», δήλωσε η δρ Λοβ στην εφημερίδα «New York Times». «Το θέμα είναι να ζήσουμε όσο μπορούμε περισσότερο, αλλά με την καλύτερη ποιότητα ζωής που μπορούμε. Το ερώτημα είναι εάν όλες αυτές οι γυναίκες που συνάντησα και που ανησυχούσαν τι θα πάθουν εάν δεν φάνε κάθε μέρα ένα μπολ με μούρα, πράγματι ξέφυγαν από τον θάνατο».
Πηγή στρεςΗ δρ Λoβ τονίζει ότι η τέλεια υγεία είναι μύθος και ότι το να μη χαίρεται κανείς τη ζωή, ακολουθώντας τους πολυάριθμους κανόνες, αποτελεί τη μεγαλύτερη πηγή στρες και ενοχών, ιδιαίτερα για τις γυναίκες.

«Για τις περισσότερες από εμάς, θα έπρεπε να φτάνει το να είμαστε αρκετά υγιείς», λέει. Οι δύο επιστήμονες ερευνούν στο βιβλίο τους τις έρευνες και τις συμβουλές των ειδικών σε έξι τομείς της υγείας: ύπνος, στρες, πρόληψη, διατροφή, άσκηση και σχέσεις. «Και στους έξι τομείς», γράφουν στο βιβλίο τους, «οι κίνδυνοι βρίσκονται μόνο στα άκρα και η μέση (απλώς) οδός είναι πολύ καλύτερη από όσο νομίζουμε».
Και φέρνουν, μεταξύ άλλων, δύο παραδείγματα, για την άσκηση και τα περιττά κιλά. «Αν και η άσκηση είναι σημαντική», γράφουν, «οι περισσότεροι δεν δίνουν την πρέπουσα αξία στις καθημερινές ασχολίες του μέσου ανθρώπου, όπως το να σηκώνει ή να φροντίζει παιδιά ή να καθαρίζει το σπίτι».

Όσον αφορά το πάχος, υποστηρίζουν ότι «οι άνθρωποι που είναι παχύσαρκοι ή πολύ αδύνατοι, έχουν πράγματι υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας, αλλά οι άνθρωποι που είναι απλώς υπέρβαροι είναι τόσο υγιείς όσο και αυτοί με κανονικό βάρος _ ίσως και πιο υγιείς μάλιστα».
Και καταλήγουν: «Το βασικό σημείο είναι να χρησιμοποιεί κανείς τον κοινό νου. Εάν αισθάνεστε καλά, είστε καλά. Γι' αυτό, διασκεδάστε και ζήστε λίγο περισσότερο»!
ΟΙ ΧΑΛΑΡΟΙ
«Αυταπάτη η τέλεια υγεία»
Ο καθηγητής Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και ακαδημαϊκός κ. Δημήτρης Τριχόπουλος συμφωνεί με το σκεπτικό του βιβλίου των Αμερικανίδων συναδέλφων του: «Συμφωνώ απόλυτα ότι η τέλεια υγεία είναι μια αυταπάτη. Η απόλυτη υγεία είναι μύθος, αφού υπάρχει θάνατος. Μόνο σε λίγα πράγματα, όπως είναι το τσιγάρο και η παχυσαρκία, δεν χωρά συμβιβασμός. Στα άλλα, δεν χρειάζεται να είμαστε απόλυτοι, αλλά απλώς να ακολουθούμε τις γενικές αρχές, όπως το να τρώμε φρούτα και λαχανικά και να χρησιμοποιούμε ελαιόλαδo. Δεν πρέπει να το παρακάνουμε, ούτε να κολλάμε σε λεπτομέρειες που χαλάνε τη ζωή μας (π.χ. το ότι πρέπει να τρώμε κάθε μέρα ένα συγκεκριμένο λαχανικό που έχει ξεχωριστές ιδιότητες ή ότι πρέπει να πάρουμε το νέο συμπλήρωμα διατροφής που κυκλοφόρησε)».
«Καλή διάθεση, όχι καταναγκασμός»
Ο καθηγητής Καρδιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντής του Ελληνικού Ιδρύματος Καρδιολογίας κ. Παύλος Τούτουζας πιστεύει ότι «τίποτα δεν πρέπει να πιέζει τον άνθρωπο». «Η διατροφή και η άσκηση δεν πρέπει να γίνονται "πονοκέφαλος" ούτε καταναγκαστικό έργο», τονίζει. «Και όταν ο άνθρωπος έχει ευχάριστη διάθεση, έχει καλύτερους σφυγμούς και πιο χαμηλή πίεση, ενώ δεν έχει αρρυθμίες ούτε σπασμούς των αρτηριών».
Η λέξη - κλειδί κατά τον κ. Τούτουζα, είναι το «μέτρο» σε όλα. «Μπορείς να ξεφύγεις ένα βράδυ σε ένα τραπέζι και να φας περισσότερο και να ξενυχτήσεις», λέει, «αλλά δεν πρέπει να κάνεις ακρότητες ούτε στο φαγητό ούτε στο ξενύχτι. Για άσκηση, μπορείς απλώς να περπατάς. Το περπάτημα φέρνει ευχαρίστηση και εάν περπατάς συχνά, έχεις χαμηλή χοληστερίνη, χαμηλό σάκχαρο και φυσιολογική πίεση. Μπορείς να φας και το κρέας σου και το αυγό σου, αλλά όχι πιο συχνά από όσο σε συμφέρουν. Να μην πιέζεις το πρόγραμμά σου, για να κοιμάσαι οπωσδήποτε το οκτάωρο, αλλά να φροντίζεις να κοιμάσαι αρκετά και καλά, για να ξυπνάς ευχάριστα».
Και καταλήγει: «Η Ιατρική δεν λέει τίποτα ακραίο, δεν ζητά να γίνεις... Ολυμπιονίκης, ούτε αδύνατος σαν... μοντέλο. Απλώς, να μην είσαι 120 κιλά, για να μπορείς να αισθάνεσαι εσύ καλά, να ανεβαίνεις εύκολα τις σκάλες και να έχεις καλή εμφάνιση (και ο καλύτερος δείκτης υγείας είναι η εμφάνισή μας και όχι η ζυγαριά). Να κάνεις κάθε μέρα τη βόλτα σου με τα πόδια και να μην καπνίζεις. Το πιάτο σου να έχει λίγο πράσινο, το πρωινό σου να είναι γερό και το βραδινό σου λίγο, χωρίς να χρειάζεται να μετράς μερίδες και θερμίδες». Και διευκρινίζει: «Δεν ζητάμε να πάμε έως τα 130 χρόνια μας, αλλά να μην υποφέρουμε όσο ζούμε. Δηλαδή, να είμαστε 70 ή 80 χρονών και να περπατάμε άνετα. Βέβαια, η ποιότητα ζωής φέρνει συνήθως και περισσότερα χρόνια. Και αυτό δεν είναι μύθος».
«Μαρτύριο η ζωή του υποχόνδριου»
«Η άποψη των Αμερικανίδων καθηγητριών έχει μια δόση αλήθειας», λέει ο καθηγητής Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Γιώργος Χριστοδούλου. «Καθένας, ανάλογα με την προσωπικότητά του, αντιδρά με διαφορετικούς τρόπους στον σημερινό καταιγισμό πληροφοριών και προτροπών για την υγεία. Έτσι, άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική ή υποχονδριακή προσωπικότητα _ που είναι αρκετά συχνές στον γενικό πληθυσμό, αν και σε διαφορετικούς βαθμούς έντασης _ ξεφεύγουν από το μέτρο και φτάνουν στην υπερβολή, με συνεχή ενασχόληση με την τήρηση των κανόνων υγείας. Το αποτέλεσμα είναι να γίνεται η ζωή τους πραγματικό μαρτύριο. Παθαίνουν, δηλαδή, κάτι σαν "το σύνδρομο του φοιτητή της Ιατρικής", ο οποίος ό,τι διαβάζει στα συγγράμματα, νομίζει ότι το έχει και ο ίδιος».
Ο κ. Χριστοδoύλου, όμως, προειδοποιεί: «Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να αγνοήσουμε ή να υποβαθμίσουμε την ανάγκη για προληπτική ιατρική». «Γιατί ορισμένα βασικά πράγματα είναι όντως απαραίτητα για να έχουμε σωματική και ψυχική υγεία».
ΟΙ ΑΥΣΤΗΡΟΙ
«Αντίδοτο στον καναπέ και τα φαστ φουντ»
Ο καθηγητής Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Αντώνης Καφάτος διαφωνεί με τη νέα θεωρία και εξηγεί: «Η θεωρία αυτή θα ήταν σωστή εάν ζούσαμε 50 χρόνια πριν, όταν οι άνθρωποι έτρωγαν την παραδοσιακή φυσική διατροφή και κινούνταν πολύ. Στον σύγχρονο τρόπο ζωής, με τα φαστ φουντ, τα σούπερ μάρκετ με τα χιλιάδες τρόφιμα και την καθιστική ζωή του καναπέ και της τηλεόρασης, είναι αναγκαίο να ενημερώνεσαι, να σκέπτεσαι και να προβληματίζεσαι για το τι θα επιλέξεις να φας, να κάνεις τις εξετάσεις σου (π.χ. για τη χοληστερίνη σου) και να ασκείσαι τακτικά και προγραμματισμένα. Και αν τα κάνεις αυτά τρόπο ζωής, δεν σου προκαλούν άγχος».
«Να μην αφήσουμε την προληπτική ιατρική»
Μια τέτοια προσέγγιση μπορεί να αποδυναμώσει την προληπτική ιατρική, ιδιαίτερα σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου οι περισσότεροι δεν ακολουθούν σήμερα υγιεινή ζωή. Αυτό υπογραμμίζει ο καθηγητής Χειρουργικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην πρόεδρος του Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας κ. Βασίλης Γολεμάτης. «Αυτή η θεωρία αφορά κυρίως μια ομάδα πληθυσμού, που ακολουθούν τους κανόνες της υγιεινής ζωής στα άκρα, π.χ. δεν τρώνε καθόλου κρέας ή έχουν μανία με την άσκηση. Κατά τα άλλα, η διατήρηση της υγείας έχει ορισμένες αρχές και αυτό δεν μπορεί να το καταρρίψει κανένας αιρετικός».
Όπως λέει και η καθηγήτρια Οικογενειακής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας δρ Ελίζαμπεθ Μπάρετ-Κόνορ, που διάβασε το βιβλίο, ένα τέτοιο καθησυχαστικό μήνυμα από επιστήμονες προς το ευρύ κοινό μπορεί να αποτελέσει τη δικαιολογία για να το ρίξουν οι άνθρωποι στο πολύ φαγητό και στην καθιστική ζωή: «"Μεταφράζοντας", δηλαδή, αυτό το μήνυμα», δήλωσε, «ο μέσος άνθρωπος μπορεί να αισθανθεί ότι έχουν "συγχωρεθεί" οι "αμαρτίες" του και να μην προσπαθεί πλέον να κάνει τίποτα καλύτερο για την υγεία του».
Τι δείχνουν οι μελέτες
Είναι πάντως αποδεδειγμένο ότι η υγιεινή ζωή και η προληπτική ιατρική έχουν πράγματι σημαντικό _ μετρήσιμο _ όφελος για την υγεία και τη μακροζωία του ανθρώπου; «Ναι», διαβεβαιώνει ο κ. Τριχόπουλος, «οι έρευνες δείχνουν ότι όσοι ακολουθούν υγιεινή ζωή έχουν σημαντικά μεγαλύτερο προσδόκιμο επιβίωσης, 5 έως 7 χρόνια».

Και ο κ. Καφάτος συμπληρώνει: «Οι μελέτες αποδεικνύουν χωρίς αμφιβολία ότι τόσο η πρωτογενής πρόληψη όσο και η δευτερογενής (ύστερα από ένα πρόβλημα υγείας) έχουν πολύ καλά πρακτικά αποτελέσματα στην υγεία του ανθρώπου. Μια γαλλική μελέτη, π.χ., που εξέτασε την επίδραση της κρητικής διατροφής σε ανθρώπους που πέρασαν καρδιακό έμφραγμα, έδειξε μείωση κατά 76% νέων εμφραγμάτων σε όσους ακολουθούσαν αυτήν τη δίαιτα. Και οι γυναίκες που γενικά προσέχουν περισσότερο τη διατροφή τους και το σώμα τους και πηγαίνουν συχνότερα για προληπτικές εξετάσεις σε σχέση με τους άνδρες, έχουν καλύτερη υγεία και ζουν περισσότερα χρόνια (4-5 κατά μέσο όρο) από αυτούς».
Και ο κ. Τούτουζας συμπληρώνει: «Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι όσοι ακολουθούν υγιεινή διατροφή και άσκηση και έχουν καλό ύπνο, δεν έχουν μόνο καλύτερη καρδιολογική υγεία, αλλά και λιγότερη κατάθλιψη».
Πέντε κανόνες χωρίς... αμφισβήτηση

1. Να τρως φρούτα και λαχανικά, να χρησιμοποιείς ελαιόλαδο και να μην τρως συχνά κόκκινο κρέας

2. Να κινείσαι όσο μπορείς περισσότερο

3. Να μην ξενυχτάς συχνά

4. Να μην είσαι παχύσαρκος

5. Να μην καπνίζεις

Ρεπορτάζ: Μαίρη Κατσανοπούλου
tanea