Διέγραψαν δυσάρεστες μνήμες,... δίχως φάρμακα

Χωρίς τη χορήγηση κάποιου φαρμάκου, Αμερικανοί νευροεπιστήμονες κατάφεραν να «διαγράψουν» τις μνήμες φόβου από τον εγκέφαλο ανθρώπων. Με αυτόν τον τρόπο αναμένεται να ανοίξουν το δρόμο για μη φαρμακευτικές θεραπείες σε περιπτώσεις όπως το μετατραυματικό στρες.
Το επίτευγμα αμφισβητήσει την αντίληψη ότι οι μακροχρόνιες μνήμες μας είναι σταθερές, «παγιωμένες» και συνεπώς δεν υπόκεινται σε αλλαγές.

Είναι η πρώτη φορά που αποδεικνύεται πως είναι δυνατό, χωρίς φάρμακα, να αλλάξει μια μακροπρόθεσμη μνήμη, η οποία τελικά φαίνεται πως είναι πιο «εύπλαστη» από ό,τι εκτιμούσαν μέχρι σήμερα οι ειδικοί.
Η διαδικασία βασίστηκε σε προηγούμενες ανάλογες μελέτες που είχαν κάνει οι ίδιοι επιστήμονες σε αρουραίους, οι οποίες είχαν στεφθεί με επιτυχία.
Η νέα τεχνική στηρίζεται στην ανακάλυψη ότι υπάρχει ένα «παράθυρο χρόνου» στο οποίο γίνεται επεξεργασία της μνήμης από τον εγκέφαλο μέχρι να αποθηκευτεί και αυτό συμβαίνει ξανά και ξανά, κάθε φορά που ανακαλείται η ίδια μνήμη.
Σε αυτό ακριβώς το ενδιάμεσο χρονικό διάστημα, πριν γίνει η αποθήκευση της μνήμης, οι ειδικοί από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης κατάφεραν να επέμβουν για να την μπλοκάρουν με ειδικές συμπεριφορικές τεχνικές.
Προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν φάρμακα για να διαγράψουν άσχημες μνήμες (κυρίως φόβου), όμως υπάρχουν παρενέργειες για τον εγκέφαλο, ενώ το αποτέλεσμα της διαγραφής δεν διαρκεί αρκετά και η εκφοβιστική μνήμη επανέρχεται και ταλαιπωρεί τον άνθρωπο.
Τα πειράματα της ομάδας της δρος Φελπς, αρχικά σε πειραματόζωα και μετά με τους ανθρώπους, έδειξαν ότι είναι δυνατό οι παλιές μνήμες να μεταβληθούν ή και να σβηστούν, αλλά μόνο στη διάρκεια ενός πολύ συγκεκριμένου και μικρού χρονικού «παραθύρου» μετά την επανεργοποίηση της άσχημης μνήμης.
Το «παράθυρο» αυτό κρατά από δέκα λεπτά έως έξι ώρες (κατά μέσο όρο μια ώρα) μετά τη στιγμή που ο άνθρωπος (ή το πειραματόζωο) έχει εκτεθεί ξανά στο αντικείμενο του φόβου του και προτού η τρομακτική μνήμη αποθηκευτεί ξανά στο νου του.
Δηλαδή, κάθε φορά, για παράδειγμα, που κάποιος βλέπει ένα φίδι, ο εγκέφαλος ανακαλεί τις αποθηκευμένες πληροφορίες και τα συναισθήματα σχετικά με προηγούμενες εμπειρίες του με τα φίδια, όμως πάντα εκείνη τη στιγμή υπάρχει ένα χρονικό άνοιγμα που η μνήμη είναι ευάλωτη σε επαναξιολόγηση με τρόπο τέτοιο που να αποθηκευτεί ξανά, αλλά αυτή τη φορά χωρίς να συνοδεύεται από το συναίσθημα του φόβου.
Στη διάρκεια αυτού του χρονικού παραθύρου οι ερευνητές εφαρμόζουν συμπεριφορικές-γνωσιακές τεχνικές επανεκπαίδευσης του φοβισμένου ατόμου, ώστε να του σβήσουν την τρομακτική μνήμη.
Έλεγχοι που έγιναν μετά από έναν χρόνο, έδειξαν ότι η μέθοδος ήταν αποτελεσματική και οι άνθρωποι είχαν πια ξεπεράσει την άσχημη ανάμνηση και δεν φοβούνταν.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, αυτό που πρέπει να συμβαίνει, είναι ότι στη διάρκεια του χρονικού παραθύρου υπάρχει η δυνατότητα να αποθηκευτεί πλέον μια ασφαλής και όχι μια εκφοβιστική μνήμη που να αφορά το ίδιο αντικείμενο.
Η Φελπς παραδέχτηκε ότι αυτό το πεδίο έρευνας είναι καινούργιο και συνεπώς είναι ακόμα πρόωρο να εφαρμοστεί από τώρα σε περιστατικά ανθρώπων με σοβαρά άγχη και φοβίες, αλλά στο μέλλον μπορεί να αξιοποιηθεί.
Η μελέτη δημοσιεύεται στην επιστημονική επιθεώρηση Nature.
Επιμέλεια: Γιάννης Δεβετζόγλου, gdevetzoglou@dolnet.gr
tanea