Ο ήλιος φέρνει ρυτίδες...

Την έκφραση «φταίει το γονίδιο, αγάπη μου» την έχετε ακούσει; Την επικαλούνται όσοι δείχνουν νεώτεροι από την ηλικία τους. Στην πραγματικότητα όμως είναι παραπλανητική, γιατί ναι μεν το δέρμα γερνάει με βάση (και) τα γονίδια που κληρονομήσαμε από τους γονείς μας, αλλά πρωτίστως επηρεάζεται απ’ ό,τι του κάνουμε στη διάρκεια της ζωής μας. Ο καθηγητής Ανδρέας Κατσάμπας, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Δερματολογίας & Αφροδισιολογίας, εξηγεί γιατί
πρέπει να περάσουμε στη σκιά αυτό – και όλα τα επόμενα – καλοκαίρια μας...
Όποιος θέλει να δει πως είναι «προγραμματισμένο» να γεράσει το δέρμα του, δεν έχει παρά να ρίξει μια ματιά στο σημείο του σώματος που σπανιότατα έως ποτέ δεν βλέπει ο ήλιος: στους γλουτούς του. Μετά, ας ρίξει μια ματιά στο πρόσωπό του για να καταλάβει επακριβώς τη διαφορά...
Και αν θέλει να δει πως θα είναι όταν μεγαλώσει, ας ρίξει μια ματιά στο πρόσωπο ηλικιωμένων ανθρώπων: το δέρμα τους συχνά είναι ξηρό, με πάχυνση, κιτρινωπό, με καφέ (μελαγχρωματικές) κηλίδες, βαθιές ρυτίδες και καλυμμένο με δίκτυο από ψιλές φλέβες (ευρυαγγείες) – όλα απόρροια κυρίως της υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο.
Ο ήλιος είναι ο μεγαλύτερος εχθρός του λείου, υγιούς δέρματος. Το πόσο γρήγορα θα γεράσει το δέρμα εξαιτίας του, εξαρτάται από δύο παράγοντες: τι είδους δέρμα είναι (το ανοικτόχρωμο που καίγεται εύκολα, έχει ταχύτερη φωτογήρανση) και πόσο εκτίθεται σε αυτόν (όχι μόνο με την ηλιοθεραπεία, αλλά και με κάθε είδους επαγγελματική ή μη υπαίθρια δραστηριότητα).
Τα «σημάδια»Η φωτογήρανση είναι ουσιαστικά η συνέπεια από τις αθροιστικές βλάβες που έχει υποστεί το δέρμα καθώς εκτίθεται στον ήλιο. Οι περισσότερες βλάβες οφείλονται στην υπεριώδη ακτινοβολία Β (UVB) του ηλίου, αλλά και η UVA δεν είναι άμοιρη ευθυνών – αν και αυτή έχει την τάση να προκαλεί βλάβες βαθιά στο δέρμα και όχι επιφανειακά.
Οι βλάβες που προκαλούνται στο δέρμα είναι πολλών ειδών. Κατ’ αρχήν είναι οι βλάβες στο γενετικό υλικό (DNA) των κυττάρων του, οι οποίες έχουν ως συνέπεια αλλοίωση της δομής τους. Στη συνέχεια, είναι οι ρυτίδες, η ξηρότητα και η σκληρότητα, που οφείλονται στην καταστροφή της ελαστίνης και του κολλαγόνου (ευτυχώς, αυτή μπορεί να αποκατασταθεί με τον καιρό, εφ’ όσον βεβαίως πάψει να εκτίθεται το δέρμα στον ήλιο), και μετά η πάχυνση του δέρματος και οι ευρυαγγείες.
Το φως του ήλιου προκαλεί επίσης αλλοιώσεις στα μελανοκύτταρα, δηλαδή στα κύτταρα που παράγουν την μελανίνη ουσία (είναι η φυσική χρωστική, που κάνει το δέρμα πιο σκούρο όταν εκτίθεται στον ήλιο, για να το προφυλάξει από την υπεριώδη ακτινοβολία). Οι αλλοιώσεις αυτές σταδιακά προκαλούν δυσλειτουργία στα μελανοκύτταρα, με συνέπεια να αποκτά το δέρμα μια κιτρινωπή χροιά ή να αναπτύσσει κηλίδες (οι αλλοιώσεις αυτές αποκαλούνται δυσχρωμικές).
Μία άλλη συνέπεια είναι ότι η επιδερμίδα γίνεται πιο λεπτή και πιο εύθραυστη, ενώ σιγά-σιγά μπορεί να αναπτυχθούν σοβαρότερες συνέπειες, όπως οι ακτινικές υπερκερατώσεις και τα καρκινώματα του δέρματος.
ΘεραπείαΤα θεραπευτικά «όπλα» που έχουν στα χέρια τους οι δερματολόγοι για τις βλάβες του ήλιου είναι:
* Κρέμες που μπορούν να δώσουν ενυδάτωση στο δέρμα και να αντιμετωπίσουν την ξηρότητα.
* Κρέμες που επιβραδύνουν την φωτογήρανση και αναστρέφουν σε μεγάλο βαθμό δύο από τα χαρακτηριστικά της: τις λεπτές ρυτίδες και τις δυσχρωμικές αλλοιώσεις. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν κρέμες με ουσίες, όπως τα άλφα-υδροξυ οξέα, η βιταμίνη C και κυρίως τα ρετινοειδή (είναι παράγωγα της βιταμίνης Α).
* Η δερματοαπόξεση. Είναι η αφαίρεση ορισμένων στοιβάδων του δέρματος για να αμβλυνθούν οι λεπτές ρυτίδες και οι δυσχρωμίες. Η δερματοαπόξεση μπορεί να γίνει με χημικό τρόπο, με μηχανικό τρόπο ή με λέιζερ. Χημικός τρόπος είναι το χημικό πήλινγκ, το οποίο μπορεί να γίνει με εφαρμογή ουσιών όπως τα άλφα-υδροξυ οξέα, το τριχλωροξικό οξύ (TCA), η φαινόλη κ.λ.π. Μηχανικός τρόπος είναι η χρήση ειδικών ιατρικών συσκευών (dermabrasion, microdermabrasion).
* Τα εμφυτεύματα. Αβλύνουν ακόμα και τις πιο βαθιές ρυτίδες. Διακρίνονται σε μόνιμα, ημιμόνιμα και απορροφήσιμα. Επειδή τα μόνιμα εμφυτεύματα έχουν το μειονέκτημα ότι δεν μπορούν να αφαιρεθούν, εάν κάτι δεν πάει καλά ή δεν αρέσουν στον ασθενή, χρησιμοποιούνται πλέον περισσότερο τα ημιμόνιμα και τα απορροφήσιμα εμφυτεύματα, κύριοι εκπρόσωποι των οποίων είναι το υαλουρονικό οξύ και η αυτόλογη μεταμόσχευση λίπους (ο γιατρός δηλαδή παίρνει λίπος από ένα σημείο του σώματος για να το μεταμοσχεύσει σε μια βαθιά ρυτίδα).
* Η βουτιλική τοξίνη (ή αλλαντοτοξίνη). Είναι το δραστικό συστατικό που υπάρχει στα γνωστά φάρμακα κατά των ρυτίδων και της χαλάρωσης των μυών Botox και Dysport.
* Διάφορες χειρουργικές μέθοδοι. Αυτές χρησιμοποιούνται κυρίως για τις ακτινικές υπερκερατώσεις και τους δερματικούς καρκίνους.
Η προστασία αρχίζει από το... ρολόι
Αν μπορούσε κανείς να προστατεύει διαρκώς το πρόσωπό του από τον ήλιο, αυτό θα έμενε σχετικά νεανικό, δίχως ρυτίδες, έως τα βαθιά του γηρατειά. Επειδή, όμως, αυτό είναι πρακτικά αδύνατον, πρέπει να παίρνουμε μέτρα από πολύ μικρή ηλικία – υπολογίζεται ότι μέχρι να γίνουμε 18 ετών έχουμε κάτσει τόσο πολλές ώρες στον ήλιο, ώστε έχουμε εκτεθεί στο 70% της υπεριώδους ακτινοβολίας όλης μας της ζωής!
Γενικά, η φωτοπροστασία διακρίνεται στην φυσική, στην ενεργητική και στην παθητική.
Η φυσική φωτοπροστασία εξαρτάται από ατμοσφαιρικούς παράγοντες (όζον, συννεφιά, ομίχλη) και βιολογικούς (μελανίνη).
Η ενεργητική φωτοπροστασία συμπεριλαμβάνει:
* Αποφυγή της έκθεσης στον ήλιο μεταξύ 10 το πρωί και 4 το απόγευμα.
* Σωστή ένδυση (καπέλο, μπλούζα με μακριά μανίκια και παντελόνι ή μακριά φούστα)
* Προσοχή στην αντανάκλαση της ηλιακής ακτινοβολίας. Η άμμος, το τσιμέντο και το νερό αντανακλούν μεγάλο μέρος της. Το να μένει κανείς στην σκιά, κάτω από υπόστεγα ή ομπρέλες, δεν παρέχει πλήρη προστασία διότι οι ανακλώμενες υπεριώδεις ακτίνες διατηρούν το ένα τέταρτο της δύναμής τους και μπορεί να προκαλέσουν αντιδράσεις φωτοευαισθησίας ή ακόμα και εγκαύματα, ιδιαίτερα στα ευαίσθητα άτομα.
* Προοδευτική έκθεση στον ήλιο, ώστε να υπάρχει προοδευτική αύξηση της μελανίνης (και συνεπώς του μαυρίσματος) και έτσι να προστατεύεται καλύτερα το δέρμα.
Η παθητική φωτοπροστασία επιτυγχάνεται με τη χρήση αντηλιακών.
Τα αντηλιακάΤα αντηλιακά είναι χημικές ουσίες, οι οποίες προστίθενται σε κοσμητικά σκευάσματα (κρέμες, λοσιόν, γαλακτώματα, ζελέ, ψεκαστικά διαλύματα, σπρέι) για να εμποδίζουν την διείσδυση της υπεριώδους ακτινοβολίας στο δέρμα και να το προστατεύουν.
Η επιλογή ενός αντηλιακού πρέπει να γίνεται με βάση:
1. Τον τύπο του δέρματος (λιπαρό, ξηρό, φωτοευαίσθητο, παθολογικό)
2. Την εποχή του χρόνου (χρειαζόμαστε αντηλιακό και τον χειμώνα)
3. Τις υπαίθριες δραστηριότητες (επαγγελματικές ή μη) που έχουμε.
4. Το ιατρικό ιστορικό (αν έχει υπάρξει αντίδραση υπερευαισθησίας από τη χρήση κάποιου αντηλιακού ή πάσχουμε από νόσημα, όπως ο ερυθηματώδης λύκος ή η φωτοδερματίτιδα που απαιτούν ιδιαίτερη προστασία).
5. Τον δείκτη προστασίας (SPF).
Ο γενικός κανόνας είναι πως όσο πιο ανοικτόχρωμο και ευαίσθητο δέρμα έχει κανείς, τόσο μεγαλύτερη προστασία χρειάζεται.
Ένα καλό αντηλιακό πρέπει να είναι σταθερό, με ευρύ φάσμα απορρόφησης (να απορροφά και την UVA και την UVB), να απορροφάται εύκολα, να έχει ωραία υφή (καλλυντικές ιδιότητες), να μην οξειδώνεται στο ηλιακό φως, να μην είναι λιπαρό ή αντίθετα πολύ ξηρό, να είναι άοσμο, αδιάβροχο, να έχει μακρά διάρκεια δράσης σε κάθε χρήση και να είναι ασφαλές.
Τα αντηλιακά πρέπει να χρησιμοποιούνται από την ηλικία των 6 μηνών, διότι η επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας είναι αθροιστική.
Να αλείφεστε καλά με μπόλικο αντηλιακό τουλάχιστον 20 λεπτά πριν βγείτε στον ήλιο και να επαναλαμβάνετε την επάλειψη κάθε 2 ώρες το πολύ. Αν ιδρώσετε ή κάνετε μπάνιο, να ξαναβάλετε αμέσως αντηλιακό (με το βρέξιμο, τα αντηλιακά χάνουν τουλάχιστον το 50% από την δυνατότητα προστασίας που διαθέτουν).
Ρεπορτάζ: Ρούλα Τσουλέα
tanea