Μοσχονήσι: Τα ζουμπούλια μυρίζουν ακόμη

 

Το καταπράσινο νησί στον κόλπο του Αδραμυτίου αναδίδει το άρωμα της νοσταλγίας των παλιών, αλλά και των νέων κατοίκων του

Η θεία Ζεχρά ψάχνει... Για τους Μυτιληνιούς όπως η φίλη μου Καίτη Παντελάρα το πέρασμα στο αντικρινό Αϊβαλί και στο Μοσχονήσι γίνεται τουλάχιστον δυο-τρεις φορές τον μήνα.«Παίρνουμε τον αέρα μας» μου λέει η Καίτη,«κάνουμε πάμφθηνα ψώνια στο Παζάρι και τρώμε καταπληκτικά φαγητά στις ταβέρνες».Ετσι μαζί με τον Σερντάρ,τον αντιδήμαρχο του Αϊβαλιού,ανέλαβαν την ξενάγησή μου.Στο Μοσχονήσι συναντήσαμε όχι μόνο τη θεία Ζεχρά,την Κρητικιά που ψάχνει να συναντήσει Ελληνα για να μάθει νέα από την Κρήτη,αλλά και αρκετούς που ακούγοντας ελληνικά έσπευδαν να μας μιλήσουν,να μάθουν από πού είμαστε,να ρωτήσουν μήπως και γνωρίζουμε κάποιο φιλικό τους πρόσωπο από την Ελλάδα.Κάναμε βόλτες στην προκυμαία, περπατήσαμε στα στενά πλακόστρωτα,φάγαμε νόστιμους μεζέδες,χαζέψαμε τις αντίκες, γλυκαθήκαμε με μπακλαβάδες. Το Μοσχονήσι ή Τζούντα και Αλήμπεη για τους Τούρκους,το καταπράσινο νησί με τα πεύκα και τα λιόδεντρα,λέγεται ότι πήρε το όνομά του από τα κίτρινα ζουμπουλάκια που κάθε άνοιξη πλημμυρίζουν τα χωράφια και μοσχοβολούν.Επίσης, σύμφωνα με τον Αϊβαλιώτη Φώτη Κόντογλου,ονομάστηκε έτσι μαζί με τα άλλα νησάκια (Μοσχονήσια) «από το όνομα ενός κουρσάρου Μόσκου που λημέριαζε πάνω τους».

Το αρχαίο Εκατονήσι

Τα Μοσχονήσια είναι συστάδα νησίδων και σκοπέλων της Μικράς Ασίας. Πρόκειται για τα αρχαία Εκατόνησα, Νησιά του Εκάτου, του Απόλλωνα, ή Νησιά της Εκάτης, δηλαδή του Φεγγαριού. Το Μοσχονήσι ή Εκατονήσι είναι το μόνο νησί που κατοικείται. Εκεί ήταν το ιερό του Απόλλωνα του 4ου αι. π.Χ. και, σύμφωνα με τα ευρήματα κοντά στο Ντουλάπι, όπου ανακαλύφθηκε αρχαία πόλη, τότε το έλεγαν Νάσος, δηλαδή Νησί. Από τη Νάσο ήταν ο Αλκίβιος ο Κιθαρωδός και ο Αλκίβιος ο Αγαλματοποιός. Το μεγαλύτερο από τη συστάδα των Μοσχονησίων, με έκταση 23 τ. χλμ., συνδέεται οδικώς με το Αϊβαλί μέσω της νησίδας Κρεμμύδι. Πριν από την Καταστροφή ο πληθυσμός του ήταν ελληνικός και στηριζόταν στην αλιεία, στη σπογγαλιεία και στη γεωργία. Οι κάτοικοι του Μοσχονησίου ήταν επίσης φημισμένοι καραβομαραγκοί και ταξίδευαν στους μεγαλύτερους ταρσανάδες της εποχής, από τη Σύρα ως την Κωνσταντινούπολη και τη Μαύρη Θάλασσα. Το 1924, με την ανταλλαγή των πληθυσμών, οι περισσότεροι σημερινοί κάτοικοί του έφθασαν από την Κρήτη.

Τα Μοσχονήσια του Φώτη Κόντογλου από «Το Αϊβαλί, η πατρίδα μου»

Το βιβλίο του Φώτη Κόντογλου μας μεταφέρει στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν γεννήθηκε στα 1895 στο Αϊβαλί ο μεγάλος αγιογράφος, και μας «συστήνει» την ιδιαίτερη πατρίδα του και τα Μοσχονήσια μέσα από θρύλους και παραδόσεις. Στην είσοδο του Αδραμυττηνού κόλπου, κοντά στη Λέσβο, κατά το βορινό πέλαγο, βρίσκεται πρώτο το Κρομμυδονήσι, η μικρή νησίδα μεταξύ Μοσχονησίου και Αϊβαλιού. Από τη μία μεριά το πέρασμα είναι πολύ στενό και λέγεται Ντουλάπι και από την άλλη το Κρομμυδονήσι είναι ενωμένο με τη στεριά με έναν μόλο μακρύ ως 500 μέτρα που χτίστηκε στα 1817 και τον λένε Γεφύρι. Στ΄ ανοιχτά απ΄ το Κρομμυδονήσι, σε σχήμα χελώνας, με ερείπια παλιών τειχών, το Δασκαλειό. Στη συνέχεια το Κοκκινονήσι, το Σεφέρι όλο χώμα, ο Κώδωνας ή Του Κοντού, με πέτρες. Ο Κόπανος αγοράστηκε από τους Ψαριανούς πριν από την Επανάσταση για να κατοικήσουν αλλά τους σταμάτησε ο πόλεμος, ενώ στον πολύ μικρό Κάλαμο οι νησιώτες έριχναν τα κόκαλα εκείνων που βρικολακιάζαν. Το Πετρούσι, το πετραδερό Σκλαβονήσι, το Γκιουμουσλί ή Ασημόνησο με πολλές ελιές και αρχαιότητες- ίσως η αρχαία Πιτάνη που ο Στράβων αναφέρει και ως Ελαιούσα από τις πολλές ελιές. Ο Αγιος Γιώργης το Ψηφί με ένα μικρό μοναστήρι. Η εκκλησία είχε ψηφιδωτά που τα έκλεψε στα 1868 ένα γαλλικό καράβι. Ο μικρός Αγιος Νικόλας και η Ούλια, η αρχαία Ιουλία. Στα δυτικά βρίσκεται το χωματερό Γυμνό, το πιο νοτινό, που έβγαζε σιτάρι και είχε 30 καλύβια και ένα μικρό γενοβέζικο κάστρο αντίκρυ του Σαρμουσάκ. Ο Πέρα Μόσκος έχει δύο κορφές και σε κάποια βράχια σκαλισμένα τα ονόματα γάλλων θαλασσινών. Το πετραδερό Αγκίστρι, η χωματερή Λεια, ο Κάλαμος και το Καλαμάκι , τα τρία Πουλάκια: Πλάτη,Γιαλονήσι και Πελαγονήσι. Ο βράχος Λειος με γύρω γύρω ξέρες, η Νησοπούλα, ο Πύργος- η αρχαία Ποροσελήνη. Στην Ποροσελήνη υπήρχε ένα δελφίνι που έπαιζε μαζί με ένα παιδί που το καβαλίκευε σαν άλογο. Λένε ότι το δελφίνι είχε πιαστεί στα δίχτυα ψαράδων και το παιδί τους εμπόδισε να το σκοτώσουν και από τότε παιδί και δελφίνι έγιναν αχώριστοι. Και ο Αδιάβατος, το μικρό νησάκι κοντά στον Πύργο.
more : tovima