Βόλος: Κάτω από το βουνό,... των Κενταύρων

Οι Βολιώτες είναι ευγενείς. Χαιρετούν, χαμογελούν, εξυπηρετούν με ευχαρίστηση τους επισκέπτες που περπατούν ερευνητικά στην άκρη της
προκυμαίας δίπλα σε λεπτά, μακριά ψαράκια και θαλαμηγούς. Για μεσημεριανό τσίπουρο προτείνουν την παραλία, για βόλτα τη Νέα Ιωνία και την πλατεία των Παλαιών, για βιομηχανική αύρα τον Τσαλαπάτα, για ψυχαγωγία και ψώνια την Ερμού, για γνώση το αρχαιολογικό μουσείο. Φυσικά, για τις μετακινήσεις υποδεικνύουν ομόφωνα το ποδήλατο!

Τα απογεύματα, με φόντο το Πήλιο, θερινή κατοικία των θεών και γενέτειρα των Κενταύρων, η πόλη του Βόλου αφήνεται ράθυμα στην αγκαλιά του Παγασητικού Κόλπου, κι εμείς κάνουμε τον περίπατό μας στο λιμάνι. Πίσω μας ακούγονται προειδοποιητικά κουδουνάκια και ακτίνες ποδηλάτων που θροΐζουν καθώς προσπερνούν, πλάι σε καλοντυμένα ζευγάρια ηλικιωμένων με βαρύ επίσημο βήμα και παρέες νεαρών που βιάζονται να προλάβουν το ραντεβού τους στου Παπαστράτου.
Η βόλτα στην παραλία μοιάζει για λίγο να έχει κάτι το περιπετειώδες και νοσταλγικό από το ταξίδι του Ιάσονα και των Αργοναυτών του, που ξεκίνησαν από εκεί κοντά να βρουν το χρυσόμαλλο δέρας στην Κολχίδα. Καθώς σκοτεινιάζει, χιλιάδες φωτάκια από τα χωριά του Πηλίου κοιτάζουν προς το μέρος μας σαν μικρά λαμπερά μάτια που τρεμοπαίζουν.
Λίγο πιο μέσα η πόλη μοιάζει να μην έχει συνέλθει ποτέ από τη μεγάλη καταστροφή των σεισμών του 1955. Τα όμορφα διώροφα και τα αρχοντικά έπεσαν και τη θέση τους πήραν μουντές και άχρωμες πολυκατοικίες. Μόνο η συνοικία των Παλαιών, με τα χαμηλά σπίτια της, το μεσαιωνικό κάστρο και την πλατεία της θυμίζει κάτι από τις παλιές ιστορίες με τα καραβάνια των Πηλιορειτών, που κατέβαιναν στο λιμάνι και ταξίδευαν σε όλη τη Μεσόγειο πριν από δύο και τρεις αιώνες, πουλώντας μετάξια και βαμβακερά υφάσματα και φέρνοντας πίσω πλούτο και καινούργιες ιδέες.
Χαμηλότερα, προς το εμπορικό λιμάνι, οι μεγάλοι γερανοί που φωτογραφίζονται ως αξιοθέατο από κάθε επισκέπτη, τα κρουαζιερόπλοια με τους τουρίστες, και παντού γύρω στην πόλη τα ίχνη μιας μεγάλης βιομηχανικής παράδοσης. Τα εγκαταλειμμένα κτίρια και οι αποθήκες ή οι ανακαινισμένοι βιομηχανικοί χώροι και τα εργοστάσια που τώρα χρησιμοποιούνται για τον πολιτισμό ή την ψυχαγωγία, "μιλούν" για τη μεγάλη ανάπτυξη του Βόλου πριν από εκατό και πλέον χρόνια.

Η «Αργώ» του Πηλιορείτη γλύπτη Νικόλα, στην παραλία του Βόλου.

Από τον Απρίλιο μέχρι τον Νοέμβριο του 1881, όταν και έφυγαν οι Τούρκοι, όλα τα κάρα του Βόλου μέχρι αργά τη νύχτα κουβαλούσαν χώματα για να στρώσουν και να δημιουργήσουν τη σημερινή παραλιακή ζώνη από την Ιάσονος μέχρι την Αργοναυτών. Τράπεζες, κλωστοϋφαντουργεία, σιδηροβιομηχανίες, καπνοβιομηχανίες, ο σιδηρόδρομος, δίνουν στην πόλη καινούργια, δυναμική πνοή.
Οι 5.000 κάτοικοι του 1881 σε λιγότερο από πενήντα χρόνια δεκαπλασιάζονται. Γάλλος περιηγητής του 1890 παρατηρεί ενθουσιασμένος τα άψογα γκαρσόνια του Οτέλ ντε Φρανς που μιλούν γαλλικά, ή τις παριζιάνικες τουαλέτες και τα λουλουδάτα καπέλα στους φαρδιούς δρόμους του Βόλου, πλάι σε βλάχους βοσκούς και Εβραίους εμπόρους.

Οι Αργοναύτες και η παραλία τοςυ
Από τα δυτικά το Δημοτικό Θέατρο Βόλου διαθέτει τη μεγαλύτερη σκηνή των Βαλκανίων, προϊδεάζοντας τον επισκέπτη για τον περίπατο που ακολουθεί στη μεγάλη σκηνή της παραλίας του Βόλου, ανάμεσα στον Παγασητικό και το βουνό του Πηλίου. Χτίστηκε το 1989 από τον αρχιτέκτονα Πάνο Τσολάκη, είναι χωρητικότητας 1.000 ατόμων και αποτελεί έδρα του Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου Βόλου και της Συμφωνικής Ορχήστρας της πόλης.
Η ιδέα του σπουδαίου αρχιτέκτονα Δ. Πικιώνη, όταν του ανατέθηκε το σχέδιο για το Δημαρχείο του Βόλου, ήταν να φτιάξει ένα κτίριο εμπνευσμένο από την πηλιορείτικη αρχιτεκτονική. Χτίστηκε το 1970 και το εσωτερικό του διακοσμείται από χαρακτικά του Τάσσου και παλιές φωτογραφίες του Βόλου από τον Στ. Στουρνάρα. Μια σημαντική τριάδα κτιρίων της πόλης, λίγο πίσω από το μέτωπο της παραλίας, αλλά με θέα προς τη θάλασσα, συναντούμε στη διασταύρωση των οδών Δημητριάδος και Μεταμορφώσεως: Το νεοκλασικό του Δημοτικού Ωδείου Βόλου φτιάχτηκε το 1885 για να στεγάσει αρχικά την Τράπεζα Ηπειροθεσσαλίας και στη συνέχεια την Εθνική Τράπεζα. Το 1984 κι ενώ είχε περάσει στον δήμο, άρχισε η αποκατάσταση των ζημιών που είχαν προκληθεί στον σεισμό του 1955 και σήμερα πιάνα, πνευστά και έγχορδα παιανίζουν μέσα στις κομψές αίθουσές του.

Ζεστή ατμόσφαιρα γειτονιάς ανάμεσα στα γραφικά σοκάκια και τα χαμηλά σπίτια του προσφυγικού συνοικισμού της Νέας Ιωνίας.

Οταν κοιτάζουμε από τη θάλασσα τη στενή πρόσοψη της σημερινής Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, τίποτα δεν μας προδιαθέτει για το βάθος του μακρόστενου κτιρίου προς την οδό Μεταμορφώσεως. Το κτίριο, που ανακαινίστηκε μεταξύ 1998 και 2004, είχε οικοδομηθεί το 1925 για λογαριασμό της Τράπεζας Αθηνών και αργότερα φιλοξένησε εμπορική αποθήκη και (μέχρι το 1988) τα γραφεία του υπεραστικού ΚΤΕΛ.
Πίσω από το Δημοτικό Ωδείο "κρύβεται" το μοντέρνο, σε μορφή γυάλινου πύργου, Κέντρο Τέχνης Τζόρτζιο ντε Κίρικο ή Πινακοθήκη Αλέκου Δάμτσα, με έργα Ελλήνων καλλιτεχνών από τη συλλογή του Βολιώτη καπνεμπόρου η οποία δωρήθηκε στον δήμο. Το κέντρο οικοδομήθηκε το 1990 και φιλοξενεί περιοδικές εκθέσεις και εκδηλώσεις. Στην είσοδο του επιβατικού λιμανιού το γλυπτό του Πηλιορείτη γλύπτη Νικόλα με την "Αργώ", το καράβι του Ιάσονα και των Αργοναυτών, πάνω σε μαρμάρινο βάθρο, σταδιακά έχει εξελιχτεί στο σημαντικότερο τοπόσημο της παραλίας ή και της πόλης.

Μεγάλος ευεργέτης και δωρητής του Αρχαιολογικού Μουσείου ο αιγυπτιώτης ομογενής Αλέξανδρος Αθανασάκης, από την Πορταριά του Πηλίου

Στην "πλάτη" του καραβιού βρίσκονται στη σειρά τα διασημότερα τσιπουράδικα του Βόλου. Το ξεχωριστό με τα τσιπουράδικα έχει να κάνει με τον τρόπο σερβιρίσματος του ποτού και τις ευφάνταστες γαστρονομικές συνήθειες που έφεραν από τις πατρίδες τους οι Μικρασιάτες πρόσφυγες το 1922. Το τσίπουρο φτάνει σε μικρά μπουκαλάκια της μιας μερίδας, τα λεγόμενα εικοσπενταράκια, και συνοδεύεται από 2-3 μικρά πιάτα-έκπληξη, με το απαραίτητο έδεσμα. Σε κάθε παραγγελία οι μεζέδες αλλάζουν, γίνονται περισσότερο πλούσιοι και περίτεχνοι, δίνοντας ευκαιρία στους συμποσιαζόμενους για ένα γευστικό ταξίδι στον πλούτο των τουρσιών, των παστών ψαριών και των θαλασσινών: από μπουκιά μελιτζάνας με τυρί και αντζούγια μέχρι καραβίδες.
Επιστρέφουμε στη νηφαλιότητα και την αρμονία με τρία ακόμη καλοφτιαγμένα κτίρια που κοσμούν την παραλία του Βόλου. Το Ξενοδοχείο Αίγλη, που σήμερα βρίσκεται υπό ριζική ανακαίνιση στο εσωτερικό του, οικοδομήθηκε το 1938 και είναι ένα καλαίσθητο δείγμα της αρχιτεκτονικής αρ νουβό. Από εκείνο περίπου το σημείο ο μοναδικός αμαξάς της παραλίας του Βόλου, Στέλιος Τσαλαβρέτας, αναλαμβάνει την περιήγησή μας στα αξιοθέατα. Με το περιποιημένο και φτιαγμένο στην Ιταλία αμάξι του προσπερνάμε αργά τα καφέ και τα εστιατόρια της παραλίας. Ανθρωποι κάθε ηλικίας απολαμβάνουν τον απογευματινό τους περίπατο, ακούγονται τα κουδουνάκια από τα ποδήλατα, δεκάδες ιστιοφόρα αγκυροβολημένα στη σειρά πλάι μας νανουρίζουν τους επιβάτες τους στο ελαφρύ κυμάτισμα του Παγασητικού.

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης στραμμένος προς την παραλία του Βόλου

Περίπου στο μέσον της παραλίας μάς υποδέχεται με αυστηρό και επιβλητικό ύφος το κτίριο της Τράπεζας της Ελλάδος (1935) και λίγο πιο κάτω το Αχίλλειον, γεμάτο καμπύλες, μας κλείνει το μάτι με χαριτωμένη και ανάλαφρη διάθεση. Στους χώρους του, όπου σήμερα φιλοξενούνται καφέ και κινηματογράφος, στεγαζόταν από το 1925 το ομώνυμο πολυτελές κινηματοθέατρο, η οροφή του οποίου άνοιγε και έκλεινε ανάλογα με την εποχή.
Η κυρία Χαμ και ο εθνομάρτυρας Δαλέζιος

Το πλοίο αναχωρεί για την πατρίδα του τη Σκιάθο.

Η συγγραφέας Κάθυ Χαμ ήρθε στον Βόλο για διακοπές με τον σύζυγό της το 1999 και ερωτεύτηκε το Πήλιο με την πρώτη ματιά. Την επόμενη χρονιά επέστρεψαν πάλι για διακοπές και τους πήρε λιγότερο από μισή ώρα μέχρι να αποφασίσουν την οριστική μετακόμισή τους στην Ελλάδα. Εκτοτε, με τα τέσσερα παιδιά τους ήδη μεγαλωμένα και σπουδασμένα, μένουν μόνιμα σε ένα όμορφο σπιτάκι δίπλα στη θάλασσα στον Κάλαμο του νότιου Πηλίου. Το ένα τους πόδι πατάει στο Πήλιο και το άλλο στο Οστιν, την πρωτεύουσα του Τέξας στις ΗΠΑ, πατρίδα του συζύγου της Ρον, αν και σπάνια εγκαταλείπουν πλέον το πηλιορείτικο τοπίο. Η κ. Χαμ, γεννημένη στη Σκοτία και μεγαλωμένη στη Νότια Αφρική, μας αφηγείται με ωραία, ζωηρά ελληνικά ότι έμαθε τυχαία από την αδελφή της μητέρας της για τη σύνδεση της οικογένειάς της με τον Βόλο και τον εθνομάρτυρα Δαλέζιο. "Η προγιαγιά μου Αδελαΐδα, έγκυος τότε, είχε έρθει από την Ιταλία, από την Τζένοα, να δει τον δίδυμο αδελφό της που ήταν ο Ντον Τζιοβάνι Νταλέσιο (Δαλέζιος), και γέννησε πρόωρα τη γιαγιά μου εκεί, το 1895. Επιπλέον, η γιαγιά μου λεγόταν Κατερίνα Καλβοκορέση, το γένος Καπώνη, και ο αδελφός της συμμετείχε στην πολιτική ομάδα των φοιτητών που οργάνωσε τη δολοφονία του αρχιδούκα Φερδι-νάνδου της Αυστρίας, η οποία πυροδότησε την έναρξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, το 1914". Ο Δον Ιωάννης Δαλέζιος (1856-1898), πρώτος θείος της γιαγιάς της Κάθυ Χαμ, υπήρξε καθολικός ιερέας με σπουδές στη Σύρο και τη Γένοβα. Από το 1884 είχε τοποθετηθεί εφημέριος στον Βόλο, όπου και ανέπτυξε πλούσια εθνική δράση, γεγονός που ενόχλησε του Οθωμανούς και είχε ως αποτέλεσμα το θανάσιμο τραυματισμό του από στρατιώτες του οθωμανικού στρατού μέσα στην καθολική εκκλησία της πόλης. Προς τιμήν του ενθομάρτυρα η προτομή του έχει στηθεί στον καθολικό ναό της Παναχράντου στον Βόλο. Σήμερα, από το παραθαλάσσιο σπίτι της στον Κάλαμο η κ. Χαμ, απόγονος της ιστορικής οικογένειας, συνεχίζει τη συγγραφική της δραστηριότητα και χρησιμοποιεί τη φαντασία της και στίχους με ομοιοκαταληξία για να γράψει εικονογραφημένα επιστημονικά βιβλία για παιδιά.
ethnos