Weekend,... στην Καστάνιτσα

Στολισμένη με πυκνά δάση από καστανιές, έλατα και πλατάνια, μα και προστατευμένη από τους ορεινούς όγκους του Πάρνωνα, η Καστάνιτσα «κλέβει» καρδιές με την ιδιαίτερη φυσιογνωμία της. Εδώ, όλα κυλούν σε άλλους ρυθμούς, πιο χαλαρούς, πιο ήρεμους, απόλυτα αναζωογονητικούς. Και μία επιπλέον αφορμή για τούτη την εξόρμηση η ετήσια Γιορτή του Κάστανου
Αν η πρώτη εντύπωση παίζει καθοριστικό ρόλο για το αν θα σε «κατακτήσει» ή όχι ένας τόπος, η Καστάνιτσα κερδίζει σίγουρα το στοίχημα. Ενα κατάλευκο πέτρινο χωριό με στέγες από σχιστόλιθο του Μαλεβού, σμιλεμένο με τέχνη και μεράκι από τα άξια χέρια των ξακουστών Λαγκαδινών μαστόρων, απαγκιάζει σε υψόμετρο 900 και θυμίζει μάλλον αιγαιοπελαγίτικο νησί, παρά ορεινό μέρος.
Αν ψάχνεις για δουλειά.
Ανατρέχοντας στην ιστορία αυτού του τόπου, ανακαλύπτουμε πως η Καστάνιτσα είναι ένα από τα αρχαιότερα ορεινά χωριά της Κυνουρίας - σύμφωνα μάλιστα με γραπτά κείμενα, το αρχαιότερο χωριό της Τσακωνιάς.
Η ίδρυσή της ανάγεται στον 11ο αιώνα, όταν Τσάκωνες χωρικοί, κυνηγημένοι από τους Φράγκους κατακτητές, αναζήτησαν εδώ ασφάλεια για να δημιουργήσουν τα καινούργια σπιτικά τους. Στο πέρασμα του χρόνου, πάλεψαν όχι μόνο με τους νέους επίδοξους κατακτητές, όπως ήταν οι Τούρκοι, αλλά και με τις δύσκολες συνθήκες επιβίωσης. Για όλους αυτούς τους λόγους οδηγήθηκαν κάποια στιγμή στη μετανάστευση. Κατάφεραν, όμως, κι εκεί να μεγαλουργήσουν, δημιουργώντας ισχυρές παροικίες στο Βουκουρέστι, στην Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη και την Αμερική αργότερα. Ποτέ, βέβαια, δεν λησμόνησαν τη γενέτειρά τους, στην οποία πάντα επέστρεφαν για να χτίσουν τα αρχοντικά τους αλλά και να βοηθήσουν τον τόπο τους να αναπτυχθεί.
Γιατί, όμως, ένα χωριό ανάμεσα στα βουνά είναι ντυμένο στα κατάλευκα, λες κι αρμενίζει στο Αιγαίο; Δεν είναι, βέβαια, καθόλου τυχαίο το γεγονός, αφού εδώ και αιώνες ένα από τα βασικά προϊόντα της περιοχής ήταν ο ασβέστης που ψηνόταν σε παραδοσιακά καμίνια. Αλλοτε λειτουργούσαν εδώ πάνω από 40 ασβεστοκάμινα! Και βέβαια, η παράδοση συνεχίζεται ώς τις μέρες μας, κι έτσι τα σπίτια, οι αυλές, οι εκκλησιές και οι μαντρότοιχοι ντύνονται στα κατάλευκα.
Ενα ακόμη προϊόν του τόπου ήταν η μεγάλη παραγωγή κάστανων, αφού περιβάλλεται από πυκνά καστανοδάση. Η σοδειά έφτανε κάποτε και τους 500 τόνους. Σήμερα, μπορεί να μη φτάνει σ' αυτά τα μεγέθη, όμως η περιοχή φημίζεται για τα εξαιρετικής ποιότητας κάστανα παραγωγής της. Εξάλλου, εδώ θα τα δοκιμάσουμε με πολλούς τρόπους (από γλυκά του κουταλιού μέχρι φαγητά και λικέρ). Οι δε κάτοικοι της Καστάνιτσας εξακολουθούν να ζουν απ' όσα τους προσφέρει το δάσος: τα κάστανα και τα βιοκαλλιεργήσιμα έλατα που τα κόβουν τα Χριστούγεννα.
ΣΕΡΓΙΑΝΙΖΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ
Η Καστάνιτσα είναι ένας ξεχωριστός παραδοσιακός οικισμός. Περπατώντας στα πλακόστρωτα καλντερίμια της, θαυμάζουμε τα περήφανα πυργόσπιτα με τις τετράριχτες σκεπές από ασημόγκριζες ασβεστολιθικές πλάκες, τα ξύλινα μπαλκόνια με τα υποστυλώματα και τα μικρά παράθυρα με τα λευκά κουρτινάκια. Πολλά από αυτά έχουν ηλικία μεγαλύτερη των τριών αιώνων. Κι εμείς χανόμαστε στην ατμόσφαιρα καιρών αλλοτινών που αποπνέει ο τόπος. Καθώς ανηφορίζουμε προς το ύψωμα που οδηγεί στην πλατεία, αγναντεύουμε τις κατάφυτες από έλατα και καστανιές πλαγιές του Πάρνωνα (ή Μαλεβού). Η πλατεία της Καστάνιτσας μικρή, μα γραφική. Οι κάτοικοί της λιγοστοί, μα ιδιαίτερα φιλόξενοι. Σε κάνουν να νιώθεις φίλος από τα παλιά και όχι απλώς ταξιδευτής.
Στη νότια άκρη του χωριού, στην κορυφή ενός λόφου, υψώνεται ο ερειπωμένος πλέον Πύργος Καψαμπέλη, αμυντικό κτίσμα της Τουρκοκρατίας. Εδώ οχυρώθηκε ο Γιάννης Καψαμπέλης με τους συντρόφους του, για να αποκρούσουν τον Ιμπραήμ. Αποτέλεσε, ακόμη, τόπο δράσης του πατέρα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, Κωνσταντή. Τα βήματά μας θα μας φέρουν στο μονοπάτι που οδηγεί στο επιβλητικό αυτό κάστρο. Καθώς ανεβαίνουμε τα τελευταία πέτρινα σκαλοπάτια, ένα χαλί από κίτρινα κρινάκια τραβάει το βλέμμα στη γη. Ακόμα και σε μια σπιθαμή γης η ομορφιά βρίσκει πάντα τρόπο να ξεφυτρώνει.
Η θέα από την κορυφή του κάστρου είναι μαγευτική. Από τη μια, η πανέμορφη Καστάνιτσα απλώνεται νωχελικά ανάμεσα στα δάση από καστανιές και έλατα. Από την άλλη, η ματιά γλιστρά ανάμεσα σε βαθιά φαράγγια, για να σμίξει με τη θάλασσα.
Επιστρέφουμε στο χωριό και παρατηρούμε το όμορφο αναπαλαιωμένο κτίριο του άλλοτε Δημοτικού Σχολείου, κτίσμα του 1879. Στους χώρους του φιλοξενείται σήμερα το Λαογραφικό Μουσείο του τόπου και μέχρι το τέλος του χρόνου αναμένεται να λειτουργήσει και το Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Καστάνιτσας, το οποίο θα διαχειριστεί ο Φορέας Διαχείρισης Ορους Πάρνωνα και Υγρότοπου Μουστού (Τ / 27550-22.021).
Εντυπωσιακός είναι και ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, χτισμένος το 1780. Το περίφημο ξυλόγλυπτο τέμπλο του είναι ρωσικής κατασκευής και ήταν δώρο της Αικατερίνης της Μεγάλης προς επιφανή Καστανιτσιώτη στην Οδησσό. Γύρω από το χωριό υπάρχουν αρκετά ξωκλήσια, με αρχαιότερο αυτό του Αγίου Παντελεήμονα.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ
Ενα Σαββατοκύριακο στην Καστάνιτσα ισοδυναμεί με ξεκούραση στον φιλόξενο πέτρινο ξενώνα «Αντωνίου», βόλτες στα γραφικά δρομάκια της αλλά και εξορμήσεις στα ενδιαφέροντα χωριά της περιοχής, όπως ο Πραστός, τα Τσίντζινα ή Πολύδροσο, η Σίταινα, ο Πλάτανος (με τους καταρράκτες της Λεπίδας), ο Αγιος Πέτρος, η Βαμβακού, η Βαρβίτσα.
Μπορούμε ακόμη να κάνουμε πεζοπορίες σε δασικά μονοπάτια που ενώνουν τους οικισμούς της περιοχής, όπως Καστάνιτσα - Πραστός, Καστάνιτσα - Σίταινα - Πλάτανος, Καστάνιτσα - Μεγάλη Τούμπα (1.935 μ.) ή σε κατάφυτα φαράγγια, όπως της Μαζιάς, του Λούλουγκα και της Ζαρμπάνιτσας.
Στην περιοχή δραστηριοποιούνται ορειβατικοί σύλλογοι για ανάλογες περιηγήσεις. Με το αυτοκίνητο μια φανταστική διαδρομή ανάμεσα σε έλατα θα μας φέρει ώς τα Τσίντζινα (Πολύδροσο). Διασχίζοντας τους κατάφυτους δρόμους του Πάρνωνα, θα φτάσουμε στο γραφικό χωριό του Αγίου Πέτρου και στην ιστορική Μονή Μαλεβής, στον Αγιάννη, αλλά και στο Κάστρο της Ωριάς. Αξιόλογη είναι και η παλαιά Μονή Εγκλειστουρίου (γνωστή και ως Προδρόμου). Θα τη συναντήσουμε στο δρόμο για τον Πραστό. Θα επισκεφτούμε ακόμη τη μεταβυζαντινή Μονή Αγίου Νικολάου Κοντολινάς, κτίσμα των αρχών του 16ου αιώνα. Το καθολικό της είναι αφιερωμένο στον Αγιο Παντελεήμονα (αρχικά ήταν αφιερωμένο στον Αγιο Νικόλαο) και διατηρεί ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες του 1760.
Αν πάλι βαρεθούμε τα βουνά κι επιθυμήσουμε λίγο θάλασσα, δεν έχουμε παρά να κατηφορίσουμε ώς την παραλία του Αγίου Ανδρέα, για να ανακαλύψουμε ένα παλιό πέτρινο γεφύρι και έναν κυκλικό πύργο δίπλα στα κύματα. Κοντά βρίσκεται και ο σημαντικός Υγρότοπος Μουστού.
Η νύχτα πέφτει στην Καστάνιτσα κι εμείς, γεμάτοι από όμορφες εικόνες από τις εξορμήσεις μας, θα απολαύσουμε καλό φαγητό στα ταβερνάκια της πλατείας. Για τσάι του βουνού, καφεδάκι ή γλυκό του κουταλιού θα πάμε στο καφενείο.
Η βραδιά στην Καστάνιτσα κλείνει γλυκά με καλή παρέα και επιτραπέζια παιχνίδια δίπλα στο φουντωμένο τζάκι. Ε, δεν θα λέγαμε όχι και σ' ένα σπιτικό λικεράκι κάστανο...
Η ΓΙΟΡΤΗ ΤΟΥ ΚΑΣΤΑΝΟΥ
Στις 28 και 29 Οκτωβρίου 2011, όπως κάθε χρόνο, θα γίνει και φέτος στην Καστάνιτσα η Γιορτή του Κάστανου. Οι καστανοπαραγωγοί του χωριού σε συνεργασία με τον τοπικό σύλλογο οργανώνουν αυτή την όμορφη γιορτή, όπου δίνεται η αφορμή στους πολυπληθείς επισκέπτες να διασκεδάσουν και να απολαύσουν το κάστανο σε πολλές εκδοχές (βραστό, ψητό, γλυκό του κουταλιού, λικέρ, φαγητό κ.λπ.). Ακόμη έχουν την ευκαιρία να ενημερωθούν για την καλλιέργεια, τη συγκομιδή, την πολύτιμη διατροφική αξία του κάστανου, αλλά και για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι καστανοπαραγωγοί.
ΚΕΙΜΕΝΟ - ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΙΩΑΝΝΑ ΠΑΡΑΒΑΛΟΥ
kathimerini