Ο Αλέξανδρος,... κατακτά το Λούβρο

 

Ολόκληρη η αρχαία μακεδονική ιστορία με έμφαση στην εποχή του μεγάλου στρατηλάτη στο γαλλικό μουσείο

Οσο ο Αλέξανδρος βρισκόταν εν ζωή, η Δύση ήταν άγνωστη γι΄ αυτόν. Η μαγεία, τα πλούτη, οι μύθοι από την Ανατολή έρχονταν από εκεί απ΄ όπου είχε έρθει και όλος ο πολιτισμός. Αδιάφορος λοιπόν ο λόγος να βαδίσει προς δυσμάς, το ακριβώς αντίθετο που καλείται να πράξει σήμερα επιχειρώντας μία νέα κατάκτηση: αυτή τού Λούβρου, το οποίο έχει αναλάβει να φιλοξενήσει από τις 13 Οκτωβρίου τον μακεδόνα στρατηλάτη και όλη τη γενιά του. Αρχίζοντας από τους πρώτους αιώνες διαμόρφωσης του μετέπειτα μακεδονικού βασιλείου, από τον 15ο αι. π.Χ. δηλαδή, για να φθάσει ως τη Ρωμαϊκή εποχή, όταν πλέον έχει καταλυθεί ως κράτος, επιδρά όμως ποικιλοτρόπως στον ρωμαϊκό πολιτισμό.

Πρόκειται για μια κληρονομιά άγνωστη και όχι μόνον για το ευρύ κοινό, αφού οι σημαντικότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις στη Μακεδονία είναι προϊόν μόλις των τελευταίων 30 χρόνων. Σε μια ιδιαίτερα καλή στιγμή έρχεται επομένως η έκθεση του Λούβρου, η πρώτη η οποία γίνεται επί γαλλικού εδάφους για την ιστορία και την αρχαιολογία του βορειοελλαδικού χώρου.

Στην αίθουσα «Ναπολέων», που είναι η κεντρική των περιοδικών εκθέσεων του μουσείου, σε 1.100 τ.μ., αρχαιολόγοι, συντηρητές και αρχιτέκτονες βρίσκονται ήδη στο τελευταίο στάδιο της προετοιμασίας της έκθεσης «Αρχαία Μακεδονία: στο βασίλειο του Μεγάλου Αλεξάνδρου». Τα πολύτιμα χρυσά μακεδονικά στεφάνια, τα κοσμήματα, οι λάρνακες, τα γλυπτά, τα ειδώλια αλλά και τα όπλα, τα εργαλεία, τα αντικείμενα της καθημερινότητας, όπως αίφνης τα σκεύη ή τα σύνεργα καλλωπισμού, παίρνουν τη θέση τους ταξινομημένα σε θεματικές ενότητες.

Στα 668 ανέρχονται αυτά τα αντικείμενα με προέλευση τα μεγάλα κέντρα του μακεδονικού βασιλείου, τις Αιγές, την Πέλλα, το Δίον, αλλά και πόλεις, οικισμούς και νεκροταφεία όλης της Μακεδονίας, ενώ ορισμένα παρουσιάζονται για πρώτη φορά, αφού αποτελούν ευρήματα πρόσφατων αρχαιολογικών ερευνών. Δίπλα τους παρουσιάζονται επίσης για πρώτη φορά και μακεδονικές αρχαιότητες που βρίσκονται στο Λούβρο, έτσι ώστε ο αριθμός των εκθεμάτων να αγγίζει τα χίλια! Δύο χρόνια προετοιμασίας και πολύ περισσότερα συζητήσεων της γαλλικής πλευράς μέσω της επιμελήτριας του Λούβρου κυρίας Σοφί Ντεκάν και της ελληνικής με επικεφαλής τη διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης κυρία Τζένη Βελένη κατέληξαν σε αυτό το εντυπωσιακό σύνολο.

Από τις Αιγές ως την Ρax Romana

Στην αρχή της έκθεσης ο επισκέπτης καλείται να ανακαλύψει την αρχαία Μακεδονία, όπως αναδείχθηκε μέσα από τις έρευνες των πρωτοπόρων Εζέ και Ντομέ στη Βεργίνα και στην Πύδνα (1861) και εν συνεχεία από τις ανασκαφές στις πρωτεύουσες των Μακεδόνων Αιγές, Πέλλα, Δίον. Ακολουθούν οι πρώτοι αιώνες διαμόρφωσης του βασιλείου, από τον 15ο ως τον 6ο αι. π.Χ., καθώς και η ανάδειξη των αποικιών που ιδρύθηκαν από ισχυρές πόλεις της Νότιας Ελλάδας (όπως η Ερέτρια, η Χαλκίδα, η Ανδρος και η Κόρινθος).

Στη συνέχεια αναδύεται το βασίλειο της Μακεδονίας από τον Αλέξανδρο Α΄ ως τον Μέγα Αλέξανδρο (5ος4ος αι. π.Χ.). Η γεωγραφική επέκταση, οι καινοτομίες που εισήγαγε ο Φίλιππος Β΄ ως προς την οργάνωση των πόλεων και του μακεδονικού στρατού, οι οικονομικές δομές που στήριξαν και ενίσχυσαν την οργάνωση του βασιλείου και την εκστρατεία του Αλεξάνδρου Γ΄ παρουσιάζονται εδώ. «Στόχος είναι να διαγραφεί ανάγλυφα η εντυπωσιακή πολιτική, στρατιωτική και οικονομική άνοδος των Μακεδόνων και οι συνέπειές της σε όλο τον τότε γνωστό κόσμο» σημειώνει η κυρία Βελένη.

Η μεγάλη ακμή της Ελληνιστικής εποχής (3ος- 2ος αι. π.Χ.) αποτελεί ιδιαίτερη ενότητα, ενώ έμφαση δίνεται επίσης στο ζήτημα της εισροής πλούτου από την Ανατολή προς τη Μακεδονία. Ακολουθεί η παρουσίαση της καθημερινής ζωής των ανθρώπων. Σπουδαίοι ζωγράφοι όπως ο Απελλής και ο Ζεύξις που έζησαν και εργάστηκαν στην αυλή των μακεδόνων βασιλέων προβάλλονται στη συνέχεια, καθώς και η ρωμαϊκή κυριαρχία στη Μακεδονία, η οποία με την επιβολή της Ρax Romana θα περάσει περίοδο σταθερότητας και ευημερίας. Και η έκθεση κλείνει με τον ίδιο τον Αλέξανδρο και τη δημιουργία του μύθου του.

Εμφαση στην Αρχαϊκή και κλασική εποχή

Θα πρέπει να σημειωθεί ωστόσο ότι από τις θεματικές ενότητες και από τον τίτλο της έκθεσης απουσιάζει η σύνδεση με τη Νότια Ελλάδα, αν και όπως λέει η κυρία Μαρία Ακαμάτη, προϊσταμένη της Εφορείας Πέλλας, «αυτό είναι δική μας υποχρέωση,των αρχαιολόγων,να αναπτύξουμε τα εκθέματα έτσιώστε να επιτυγχάνεται ο συσχετισμός». Προσθέτει μάλιστα ότι δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην Αρχαϊκή και στην Κλασική εποχή, καθώς «έχουν προκύψει πολλά νέα ευρήματα που φανερώνουν μια φοβερή δυναμική στην περίοδο πριν από τον Φίλιππο και τον Αλέξανδρο, αλλά δείχνουν και τη συνέχεια της Ιστορίας».

Ενα ακόμη άγνωστο για το ευρύ κοινό στοιχείο της έκθεσης είναι η μυκηναϊκή παρουσία στη Μακεδονία και ιδιαίτερα στην περιοχή της Αιανής. «Μην ξεχνάμε ότι στην Αιανή έχει βρεθεί το πρωιμότερο γραπτό εύρημα του μακεδονικού χώρου, τρία σύμβολα συγκεκριμένα, στο στόμιο ενός πιθαριού,που ανήκουν στη Γραμμική Α ή Γραμμική Β΄ γραφή» , όπως λέει η κυρία Γεωργία Μεντεσίδη-Καραμήτρου, προϊσταμένη της Λ΄ Εφορείας Αρχαιοτήτων. Τεράστιος κατάλογος 800 σελίδων με τη συμμετοχή 70 ελλήνων και γάλλων επιστημόνων συνοδεύει εξάλλου την έκθεση, κατά τη διάρκεια της οποίας θα διοργανωθούν παράλληλες εκδηλώσεις με εκπαιδευτικά προγράμματα, διαλέξεις, προβολή ταινιών και διεθνές συνέδριο (2- 4 Δεκεμβρίου) με θέμα τη Μακεδονία. Το κόστος των περίπου 2 εκατ. ευρώ καλύπτεται από τους Γάλλους με τη γενναία χορηγία του ιδρύματος «Σταύρος Νιάρχος». Ως αντίδωρο, τέλος, το Λούβρο υπόσχεται να στείλει το 2012 στη Θεσσαλονίκη, με την ευκαιρία του εορτασμού των 100 χρόνων από την απελευθέρωσή της, έργα των συλλογών του.

AΠΟ ΤΙΣ ΑΠΟΘΗΚΕΣ ΣΤΟ ΦΩΣ

Αρχιτεκτονικά μέλη,γλυπτά και επιγραφές που βρίσκονται τα μισά στη Θεσσαλονίκη και τα άλλα μισά στο Λούβρο.Ταφικά σύνολα που διαμοιράστηκαν μεταξύ των δύο χωρών και έκτοτε δεν επανενώθηκαν.Παράξενες ιστορίες που κινούνται στα όρια της νομιμότητας με τα ισχύοντα σήμερα στη διακίνηση των πολιτιστικών θησαυρών.Ολα αυτά έρχονται ευρύτερα στο φως με την απόφαση του Λούβρου να βγάλει από τις αποθήκες του αρχαιότητες που είχε ανασκάψει στην περιοχή γύρω από τη Θεσσαλονίκη ο Στρατός της Ανατολής (Αrm e d΄ Οrient) κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.Ουδέποτε ζητήθηκε η επιστροφή τους από τη Γαλλία,αλλά τουλάχιστον τώρα δίνεται για πρώτη φορά η δυνατότητα να παρουσιαστούν ενωμένα.

Αντιθέτως,αίτημα προς το Λούβρο επιστροφής των τεσσάρων αμφίπλευρων αγαλμάτων της Ρωμαϊκής εποχής,των «Μαγεμένων» όπως αποκαλούνται,της Θεσσαλονίκης έχει ήδη διατυπωθεί συναντώντας την άρνηση.Τα γλυπτά του 2ου αι. μ.Χ.αποκολλήθηκαν από τη θέση τους στη Στοά της Αγοράς το 1864 από τον γάλλο επιγραφολόγο Εμμανουέλ Μίλερ, ο οποίος χρειάστηκε να πάρει άδεια από τον σουλτάνο για αυτήν του την πράξη.Αλλωστε και οι άνθρωποι «είναι έξαλλοι που θα πάρω τα αγάλματα», όπως σημείωνε ο ίδιος.Το σύνολο πάντως θα παρουσιαστεί τώρα στην έκθεση για την αρχαία Μακεδονία,ενώ η Θεσσαλονίκη μπορεί να ελπίζει σε αντίγραφα των αγαλμάτων- κατόπιν ειδικής συμφωνίας με το Λούβρο και με μεγάλο κόστος.
  tovima