Σαμοθράκη: Το μωσαϊκό των υδάτων

Κρύβει ξεχωριστούς άσους στο μανίκι της. Ενας από
τους πολλούς; Η λεγόμενη πρώτη βάθρα.
Εκεί όπου ο ορμητικός καταρράκτης ανανεώνει ακατάπαυστα τα ύδατά της, τα πλατανόφυλλα πλέουν αθόρυβα στην επιφάνειά της και οι δροσερές σκιές των κορμών καλύπτουν τους απόκρημνους βράχους της, ενώ βατράχια τσαλαβουτούν κάθε τόσο στο βυθό της. Και είναι η πρώτη από τις αμέτρητες δροσερές «κολυμβήθρες» ή «φυσικές πισίνες», τις πασίγνωστες βάθρες, στο ξακουστό φαράγγι του Φονιά στη Σαμοθράκη. Είναι εκεί όπου τα κρυστάλλινα και πρασινογάλανα κελαρυστά νερά του περίφημου χειμάρρου σμιλεύουν αενάως βότσαλα, βράχια και πέτρες. Και δημιουργούν μια σαγηνευτική ακολουθία από ποικιλόμορφες βάθρες. Οι τελευταίες αποτελούν ψηφίδες ενός υδάτινου μωσαϊκού από καταρράκτες, πηγές, ποτάμια, ρυάκια, αμμουδερές και βοτσαλωτές παραλίες, ορμητικούς χειμάρρους. Αυτό είναι σήμερα και το κρυφό χαρτί της Σαμοθράκης: το ατελείωτο «ψηφιδωτό» των υδάτων της.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΜΑΡΙΩΤΙΣΣΑ ΣΤΗ ΧΩΡΑ
Από το πλοίο δεσπόζει από μακριά ο συμπαγής ορεινός της όγκος. Η Σαμοθράκη, που «πλέει» στο Θρακικό πέλαγος, ανάμεσα σε Ιμβρο και Λήμνο, στα βορειοανατολικά του Αιγαίου, είναι το μοναδικό νησί του νομού Εβρου ακριβώς απέναντι από την Αλεξανδρούπολη (σε απόσταση 24 ναυτικών μιλίων). Οσο ξερή και άνυδρη κι αν φαίνεται από μακριά, τόσο δροσερή και καταπράσινη αποκαλύπτεται στη συνέχεια. Το βουνό της -το πελώριο Σάος- αγγίζει τα 1.611 μέτρα ύψος και μετά τις κορυφές της Κρήτης και της Εύβοιας είναι το ψηλότερο του Αιγαίου. Οχι τυχαία, σύμφωνα με τον Ομηρο, ο Ποσειδώνας από αυτό το σημείο της Γης παρακολουθούσε «καρέ-καρέ» την εξέλιξη του Τρωικού πολέμου.
Ο «σφυγμός» του νησιού γίνεται αισθητός από την αποβίβαση στο λιμάνι της Καμαριώτισσας. Eικόνα άγονης ακριτικής γραμμής. Εμπορεύματα ξεφορτώνονται με βιασύνη από το πλοίο, χαρτοκιβώτια με τον ημερήσιο Τύπο ξετυλίγονται στο ψιλικατζίδικο, τουρίστες χαζεύουν ταξιδιωτικούς χάρτες και ανυπόμονοι επισκέπτες σπεύδουν να νοικιάσουν όχημα, αφού χωρίς μεταφορικό μέσο οι μετακινήσεις είναι αδύνατες. Παράλληλα, στο λιμάνι αποβιβάζονται λάτρεις της φύσης, του trekking, της ορειβασίας, του κάμπινγκ, αλλά και το κομμάτι της νεολαίας που δεν αναζητεί τους ρυθμούς κλασικών προορισμών. Τα μηχανάκια πατούν γκάζι για τους πρόποδες και τις βάθρες. Η Καμαριώτισσα -λιμάνι και εμπορικό κέντρο- είναι η οδική αφετηρία για τους οικισμούς, τις παραλίες και τους καταρράκτες.
Η Χώρα απέχει έξι χιλιόμετρα από το λιμάνι και μια ταμπέλα προτρέπει την αποφυγή χρήσης οχημάτων εντός της. Την κοσμούν πλακόστρωτες πλατείες, περιποιημένα καταστήματα, απόκρυφα καλντερίμια και επιβλητικά απομεινάρια από τα τείχη του μεσαιωνικού κάστρου. Το τελευταίο είναι τεκμήριο της κυριαρχίας της γενοβέζικης οικογένειας των Γατελούζων, που κυριάρχησαν από το 1430 επί 25 χρόνια και οχύρωσαν το νησί. Τα δίπατα σπίτια εντυπωσιάζουν. Ιδίως τα εκλεκτά δείγματα των «αϊτσένιων» οικιών, δηλαδή αυτών με την επίπεδη χωματοσκέπαστη στέγη. Ο ιδιότυπος αυτός αρχιτεκτονικός ρυθμός της Σαμοθράκης επικράτησε μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνα και την «επέλαση» του κεραμιδιού. Μεταξύ των κτιρίων, και το ιστορικό καφενείο της Χώρας, ένα εγκαταλελειμμένο κτίσμα του 1865 που απειλείται με κατάρρευση.
Η Χώρα, κτισμένη αμφιθεατρικά, αθέατη από τη θάλασσα, ανάμεσα σε πλαγιές και σε ύψος 300 μέτρων, έλαβε οριστικό χαρακτήρα μετά την οριστική υποταγή του νησιού στους Οθωμανούς το 1479, όταν οι κάτοικοι αποτραβήχτηκαν στο εσωτερικό λόγω του φόβου των πειρατών. Η Χώρα το βράδυ δίνει την αίσθηση πως αναπνέει από την αύρα της θάλασσας, καθώς ο κόσμος γεμίζει τα μεζεδοπωλεία και τα πανέμορφα μπαράκια σε ισόγεια και διώροφες ταράτσες. Σαν ένα γοητευτικό πέπλο μυστηρίου να τυλίγει απαλά το νησί. Φυσικά, ο μυστηριακός χαρακτήρας έχει βαθιές ρίζες.
ΚΑΒΕΙΡΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ
Η Παλαιόπολη είναι ένας από τους ωραιότερους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας και το Ιερό της, το Ιερό των Μεγάλων Θεών, στα βόρεια του νησιού (6,5 χλμ. από την Καμαριώτισσα), υπήρξε πολυδύναμο μυστηριακό κέντρο που ακτινοβόλησε στη διάρκεια της Ελληνιστικής και Ρωμαϊκής περιόδου. Οι ρίζες του ανάγονται στον 7ο αιώνα π.Χ. Η βόλτα στο Ιερό προκαλεί δέος, αφού εδώ διαδραματίζονταν ιεροτελεστίες και μυστήρια, τα Μυστήρια των Μεγάλων Θεών, γνωστά ως Καβείρια Μυστήρια. Η απήχηση ήταν τέτοια που η Σαμοθράκη ονομάστηκε «Δήλος του βόρειου Αιγαίου». Η μύηση γινόταν νύχτα, με το φως από μεγάλες δάδες και λύχνους? και όσο για την ειδοποιό διαφορά με τα Ελευσίνια Μυστήρια, η μύηση στα Καβείρια ήταν ανεξάρτητη από κοινωνική τάξη, ηλικία και εθνική προέλευση.
Στο Ιερό γνωρίστηκε ο βασιλιάς Φίλιππος Β΄ της Μακεδονίας με την Ολυμπιάδα, μητέρα του Αλέξανδρου, και εντοπίστηκε το 1863 η θρυλική Nίκη της Σαμοθράκης από τον Γάλλο αρχαιολόγο M. Champoiseau, ο οποίος «φρόντισε» για τη «μετακόμισή» της στο μακρινό Λούβρο. Σήμερα, οι επισκέπτες βαδίζουν στο πρόπυλο του Πτολεμαίου Bάτου Φιλαδέλφου (285 π.X.), περιηγούνται το Aρσινόειο (μοναδική κυκλική οικοδομή του 500 π.X., κτίσμα της βασίλισσας Αρσινόης), το ανάκτορο, την ιερή κατοικία, το τέμενος, το ιερό, τη Στοά και την Kρήνη, και παρατηρούν στο μουσείο το γύψινο εκμαγείο -και όχι το πρωτότυπο- της φτερωτής Νίκης, ανάμεσα σε άλλα σημαντικά ευρήματα από ανασκαφές.
ΣΤΗΝ ΚΟΨΗ ΤΟΥ ΓΚΡΕΜΟΥ
Η Παναγία Κρημνιώτισσα είναι μόνο μία από τις 999 εκκλησίες που, σύμφωνα με την παράδοση, διαθέτει το νησί. Ακολουθώντας την ταμπέλα, αριστερά από το δρόμο, για την παραλία Παχιά Αμμο και μετά από ένα τέταρτο αργής και προσεκτικής οδήγησης σε ανηφορικό και περιστρεφόμενο χωματόδρομο (σ.σ. ο γκρεμός καραδοκεί πάντα δίπλα), αποκαλύπτεται ένα απόκρημνο λευκό εκκλησάκι ενσωματωμένο ακριβώς στην κόψη μιας κορυφής. Το περιφραγμένο της προαύλιο διαθέτει ξύλινα παγκάκια, όμορφες γλάστρες και «πιάτο» όλο το Νότο του νησιού. Ενδείκνυται η επίσκεψη την ώρα της δύσης και κατόπιν η επίσκεψη σε μια άλλη εκκλησία, τον Προφήτη Ηλία, στον μικρό οικισμό του οποίου στοιχίζονται οι ταβέρνες με την περίφημη τοπική σπεσιαλιτέ, δηλαδή το κατσίκι στη σούβλα.
ΠΡΟΣΟΧΗ, ΦΟΝΙΑΣ!
Τα Θερμά είναι ο πόλος έλξης της νεολαίας. Μέσα από φουντωτές ορτανσίες, πυκνές καστανιές, κουμαριές και μυρτιές «ξεφυτρώνουν» το μοναδικό δρυοδάσος Μαρτίνη, οι ιαματικές πηγές και το υδροθεραπευτήριο με τους ατομικούς ή ομαδικούς λουτήρες στην είσοδο του οικισμού. Οι ορειβάτες ξεκινούν βάθρα-βάθρα, για να βρεθούν σε τέσσερις ώρες στην ψηλότερη κορυφή. Από το Φεγγάρι, όπως αποκαλείται το ψηλότερο σημείο που αιωρείται μεταξύ ουρανού και θάλασσας, κατηφορίζουν 12 ποτάμια, δημιουργώντας ισάριθμα μεγάλα φαράγγια και εκατοντάδες βάθρες και ρέματα. Τα μεγάλα και σπάνια για νησί πλατανοδάση, οι ελιές, οι καστανιές, τα σφενδάμια συνθέτουν μια οργιαστική χλωρίδα. Το μονοπάτι από τα Θερμά «βγάζει» σε είκοσι λεπτά στην πρώτη βάθρα του πιο διάσημου καταρράκτη, που κατά την παράδοση το χειμώνα παρέσερνε στο πέρασμά του με την ορμή και το θυμό του τα ζωντανά του νησιού. Εξ ου και το όνομά του.
«Προσοχή! Φαράγγι Φονιάς», προειδοποιεί η πινακίδα. Ο χείμαρρος κρύβεται πίσω από απόκρημνους βράχους, όπως προϊδεάζει και ο ήχος των τρεχούμενων και γάργαρων νερών του. Οι θησαυροί της Σαμοθράκης ξεδιπλώνονται αργά. Οι επισκέπτες βουτούν στα ύδατά του για να μπορούν να τον δουν. Μερικοί λιάζονται στις λείες πέτρες, οι πιο τολμηροί παίρνουν το δρόμο για τον μεγαλύτερο καταρράκτη του νησιού, την Κλείδωση, ενώ άλλοι αρκούνται στη δροσιά της δεύτερης βάθρας. Ολες οι γαλάζιες και πράσινες «γωνιές» της Σαμοθράκης δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό. Γι' αυτό και λένε πως, αν κανείς επισκεφτεί μία φορά τη Σαμοθράκη, θα κλείσει εισιτήριο και την επόμενη χρονιά.

ΚΕΙΜΕΝΟ: ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΝΤΙΛΣΙΖΙΑΝ,
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΚΛΑΒΟΥ
kathimerini